سوره صادقی


توضیح عکس: تکنیسین‌ها و مهندسان در حال جاگذاری قطعه 4کیلویی SAM بر روی مریخ‌نورد کنجکاوی. این عکس در تاریخ 6 ژانویه 2011 در آزمایشگاه پیش‌رانش (نیرو محرکه) ناسا در پاسادنا، کالیفرنیا گرفته شده است.
اعتبار عکس: NASA/JPL-Caltech

مریخ‌نورد جدید ناسا کار خود را برای بررسی امکان سکونت بر روی سیاره سرخ با تکّه‌ای از مریخ -به صورت مقداری از خاک و یا جو- شروع خواهد کرد.
دانشمندان سپس یک دستورالعمل ساده را دنبال خواهند کرد: تکّه مریخی را در قطعه SAM مریخ‌نورد (تحلیل نمونه‌های گرفته‌شده از مریخ Sample Analysis of Mars) بگذارید، تا دمای 98درجه سلسیوس بپزید و سپس نتیجه را اندازه‌گیری کنید.
مریخ‌نورد جدید ناسا که «کنجکاوی» Curiosity نام دارد، ساخته اصلی برای مأموریت «آزمایشگاه دانش مریخ» Mars Science Laboratory است که در نوامبر 2011 آغاز شد و در 6 اگوست قرار است که بر مریخ فرود آید. مقصود از انجام این پروژه 2/5میلیارد دلاری فهمیدن آنست که آیا مریخ هرگز در گذشته و یا اکنون پذیرای حیات بوده است.
ناسا حدود 4سال پیش و در دو مریخ‌نشین وایکینگ تجربه‌ای مشابه SAM را پیاده کرد، که نتایج آن همچنان تا امروز مورد بحث بوده است. به عنوان مثال باور اولیه درباره کشف ترکیبات کلراین در خاک مریخ توسط این دو مریخ‌نشین آن بود که این ترکیبات در واقع در نتیجه آلودگی دستگاه‌ها به مایع پاک‌کننده حاصل شده‌اند؛ اما یک بررسی در سال 2011 فرض این را که این ترکیبات می‌تواند بقایایی از حیات آلی باشد، مطرح کرد.
بنابه گفته ناسا، SAM نتایجی با دقتِ به مراتب بالاتر به دست خواهد داد.
آشوین وساودا، دانشمند عضو نایب پروژه MSL گفته است «آزمایش‌های سطح در مریخ‌نورد وایکینگ برای انجام آزمایش‌های تشخیص حیات، چنان خوشبینانه و با بلندپروازی طراحی شده بود که عملاً نتیجه‌ای نداد. اما SAM توانایی‌هایی بسیار بیشتر از وایکینگ دارد... می‌تواند مولکول‌های بسیار کوچک‌تر را پیدا کند و حسّاسیت تشخیص بالاتری دارد.»
قطعه SAM به اندازه یک دستگاه مایکروویو است، در جلوی مریخ‌نورد که خود به اندازه یک خودروی مینی‌کوپر است، قرار داده شده و ساز و کار آن چنان غامض است که ناسا آن را به تنهایی پیچیده‌تر از بسیاری از فضاپیماهای خود می‌داند.
نمونه‌ها در داخل دستگاه‌ها باید ابتدا در یک فر «پخته» شوند و سپس با استفاده از وسایلی که معمولاً در زمین جایشان روی طبقات آزمایشگاه‌های مربوطه است، بررسی شوند.
به گفته وساودا «عناصر مختلف موجود در نمونه در دماهای متفاوت شکسته شده و به گاز تبدیل می‌شوند.» او خاک ‌رس را مثال می‌زند که در دمای 277درجه سلسیوس شکسته می‌شود. بنابر این مقدار کمی آب که روی نمونه مریخی ظاهر شود، به آن دما که پخته شود ما را رهنمون می‌شود که تا قسمتی از آن از خاک‌رس تشکیل شده است.
در SAM یک کروماتوگراف (دستگاه جداسازی ترکیبات) گاز که از 6 لوله مجزا تشکیل شده، قرار داده شده است؛ هر یک از این لوله‌ها می‌تواند یک ترکیب متفاوت را آزمایش کرده و تشخیص دهد.
به گفته وساودا «شما گاز را از نمونه به داخل لوله‌هایی جریان می‌دهید که نسبتاً درازند و به‌طور خاص برای این منظور طراحی شده‌اند که عناصر مختلف تشکیل‌دهنده گاز را از هم جدا کنند. در واقع شما مخلوطی از گازها را در ابتدای لوله وارد می‌کنید و در ته لوله این مخلوط را به صورت از هم‌ جدا شده تحویل می‌گیرید.»
SAM همچنین دو نوع دستگاه طیف‌سنج دارد که برای تشخیص دقیق‌تر هر نمونه استفاده شود. این طیف‌سنج‌ها می‌توانند گازهایی را که نشانه بالقوه حیات هستند، مانند دی‌اکسیدکربن، متان و بخار آب، فهرست کنند. طیف‌سنج‌ها همچنین خواص معین را از جمله وزن مولکولی، بار الکتریکی و مقدار نور جذب‌شده در طول‌موج‌های مختلف، اندازه‌گیری می‌کنند.
در شرایطی که SAM آلی بالقوه‌ای را بیابد، تعیین خواهد کرد که آیا واقعاً متعلق به مریخ است یا چیزی‌ست که از زمین آمده و دستگاه نمونه‌گیری را آلوده کرده است.
پنج توده سرامیک زیر پوشش‌هایی از فویل در جلوی مریخ‌نورد کنجکاوی جاسازی شده‌ که ترکیبات آلی مصنوعی درون آنها فرو شده است. مریخ‌نورد به داخل این توده مته می‌کند و نمونه‌ای از آن را می‌پزد. اگر یک آلی از آن بیرون آید که قرار نبوده در توده باشد، دانشمندان به احتمال زیاد حکم خواهند کرد که آلی پیدا شده در مریخ، مسافران قاچاقی بوده‌اند.
در مقابل اگر نمونه به صورت خالص بیرون آید، در آن هنگام است که محققین بر تشخیص اینکه آلی‌ها از کجا آمده‌اند، تمرکز خواهند کرد.
تشخیص اینکه یک آلی ریشه زیست‌شناختی دارد یا خیر برای ناسا سخت خواهد بود، اما آنها می‌گویند که تحقیقی با MSL انجام می‌دهند کمکی برای مأموریت‌های آینده خواهد بود.
مجریان مأموریت برآنند که SAM اسب زحمتکشِ MSL تلقی می‌شود و یکی از دلایل اصلی بوده که اصولاً این مأموریت به خاطر آن شکل گرفته است.
وساودا می‌گوید «ما دوست نداریم که یک قطعه یا دستگاه را به عنوان مورد علاقه خود انتخاب کنیم، اما اگر این را که چرا ما داریم این مریخ‌نورد را پرواز می‌دهیم بررسی کنید، می‌بینید که به این خاطر بوده که یک طیف‌سنج انبوه به مریخ فرستاده شود.»

نوشته: الیزابت هووِل، 25 جولای 2012
منبع:URL: http://www.space.com/16761-mars-rover-curiosity-sam.html. Accessed: 2012-07-30. (Archived by WebCite® at http://www.webcitation.org/69XznfNPS)