گفت‌وگوی سرویس دانش و فناوری همشهری آنلاین با مسعود عتیقی مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران درباره دنباله‌دار K2

از سال‌ها قبل در خبرها در مورد دنباله‌دار C/2017 K2 که به اختصار به آن K2 گفته می‌شود، صحبت شده بود که به مرور در حال نزدیک شدن به زمین است.

به گزارش همشهری آنلاین، مهندس مسعود عتیقی مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گفت‌وگویی درباره این دنباله‌دار توضیحاتی را ارائه کرد.

عتیقی به همشهری آنلاین گفت: «مبدا این دنباله‌دار ورای لبه منظومه خورشیدی است و از فاصله چندین میلیارد کیلومتری، جایی که آنجا را به‌عنوان منشا دنباله‌دارها و به نام ابر اورت می‌شناسیم، به ملاقات ما و خورشید می‌آید.»

او در ادامه افزود: «تصویر این دنباله‌دار برای نخستین بار توسط تلسکوپ فضایی هابل در سال ۲۰۱۷ میلادی ثبت و در پروژه «تلسکوپ پیمایش پانورامیک و سیستم واکنش سریع»  (Pan-STARRS) این دنباله‌دار در آن سال شناسایی شد که این مهم خبر از بازدید آن از بخش‌های داخلی سامانه خورشیدی می‌داد. مدتی پس از شناسایی K2 رصدخانه‌های کانادا، فرانسه و هاوایی برای قطر هسته این دنباله‌دار عددهای غیرمعمولی بین ۳۰ تا ۱۶۰ کیلومتر را اعلام کردند. در حالی که تلسکوپ فضایی هابل قطر هسته K2 را ۱۸ کیلومتر تخمین زد که بازهم قطر بزرگی محسوب می‌شود و بیش از ۲ برابر ارتفاع قله اورست، بلندترین قله جهان است! در حقیقت قطر هسته دنباله‌دارها بین یک تا ۳ کیلومتر است و در بیشترین حالت قطرشان به ۱۶ کیلومتر نیز می‌تواند برسد؛ هرچند که در این خصوص استثناهایی نیز وجود دارد. به عنوان مثال قطر هسته دنباله‌دار هیل‌-باپ ۶۰ کیلومتر است.»

عتیقی: دنباله‌دار K2 از از فاصله چندین میلیارد کیلومتری به ملاقات ما می‌آید | برای رصد به یک تلسکوپ کوچک آماتوری نیاز است.

وضعیت مداری K2 نسبت به سامانه خورشیدی

مهندس عتیقی گفت: «دنباله‌دار C/2017 K2 دارای مداری هذلولی است و سفری ۳ میلیون ساله در گردش به دور خورشید برای آن تخمین زده شده و مدار آن تقریبا عمود به صفحه منظومه خورشیدی می باشد. عناصری چون اکسیژن مولکولی، نیتروژن، مونو اکسید کربن و دی اکسید کربن در گیسوی این دنباله‌دار شناسایی شده که به علت دوری از مهر تابان و دمای پایین، به صورت منجمد هستند.»

این پژوهشگر حوزه ستاره‌شناسی به همشهری آنلاین گفت: «موضوع برخورد این جرم غول‌پیکر با زمین نیز کاملا منتفی است. پس باید آماده شد تا این جرم زیبا را طی شب‌ها و ماه‌های آینده در آسمان جستجو و از مشاهده آن همگان لذت ببرند.»

عتیقی ادامه داد: «به‌منظور شناخت بهتر این دنباله‌دار باید گفت که گیسوی این دنباله‌دار ۱۳۰ هزار کیلومتر تخمین زده شده که ۱۰ برابر قطر زمین و تقریبا برابر قطر سیاره غول‌پیکر برجیس بوده و این درحالی است که دم دنباله‌دار K2 بر اساس رصدهای جدید، ۸۰۰ هزار کیلومتردر فضا کشیدگی دارد.»

او درباره یک اشتباه رایج نیز گفت: «برخی به اشتباه به دنباله‌دارها، ستاره دنباله‌دار می‌گویند، اما این اجرام اساسا ماهیتی غیرستاره‌ای دارند.»

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران افزود: «دنباله‌دارها اجرامی هستند که به هیچ چیز نزدیک‌اند و معنای اصلی این تعریف از حجم بسیار زیاد و جرم پایین این اجرام حکایت دارد. در ضمن هر دنباله‌دار از ۳ بخش اصلی تشکیل شده است: هسته جامد و کوچک، گیسوی گازی نسبتا بزرگ و دم یا دنباله‌ای که کشیدگی آن صدها هزار و حتی میلیون‌ها کلیومتر در فضا می‌تواند امتداد داشته باشد؛ هر چند که دم هر دنباله‌دار به دو بخش دم یونی و دم غبار تقسیم می‌شود.»

او درباره رصد این دنباله‌دار نیز توضیح داد: «اگرچه تخمین قدر دنباله‌دارها کار چندان آسانی نیست و در برخی موارد با خطا همراه است، اما پیش‌بینی شده که دنباله‌دار K2 به قدر ۸ و یا حتی ۷ برسد. بدیهی است که چشم انسان در بهترین شرایط بینایی و وضعیت مناسب آسمان، حداکثر تا کمی بیش از قدر ۶ را می‌تواند مشاهده کند؛ بر این اساس علاقه‌مندان برای رصد دنباله‌دار K۲ به یک تلسکوپ کوچک آماتوری و یا شاید یک دوچشمی قدرتمند نجومی نیاز دارند.»

عتیقی: دنباله‌دار K2 از از فاصله چندین میلیارد کیلومتری به ملاقات ما می‌آید | برای رصد به یک تلسکوپ کوچک آماتوری نیاز است.

موقعیت دنباله دار K2، شبانگاه پنجشنبه ۲۳ تیر ۱۴۰۱- در کمترین فاصله با زمین

عتیقی گفت: «برخی اخترشناسان این دنباله‌دار را با دنباله‌دار بسیار درخشان و مشهور هیل‌-باپ که در میانه دهه ۸۰ خورشیدی در آسمان پدیدار شد، مقایسه کرده‌اند، اما اظهار نظر در مورد کیفیت رصدی این دنباله‌دار قدری زود است. هرچند که پنجشنبه ۲۳ تیرماه دنباله‌دار K2 به حضیض زمینی و یا همان کمترین فاصله با زمین خواهد رسید و در شبانگاه پنجشنبه آینده از ۲۷۰ میلیون کیلومتری ما عبور می‌کند، این دنباله دار در این شب در نزدیکی خوشه کروی M10 دیده خواهد شد (تصویر بالا). متاسفانه در این تاریخ، یک روز پس از ماهِ کامل که به‌دلیل نزدیکی به زمین به آن اَبَرماه گفته می‌شود؛ نور ماه مزاحم رصد K2 خواهد بود. اما تا اواخر شهریورماه که این دنباله‌دار در آسمان نیم‌کره شمالی است، فرصت رصد آن به مرور بهتر نیز خواهد شد و پس از آن به آسمان نیم‌کره جنوبی سفر می‌کند. دنباله‌دار K2، دوشنبه ۲۸ آذر امسال به نزدیک‌ترین فاصله با خورشید رسیده و پس از آن به مرور از ما و خورشید دور و سامانه خورشیدی را ترک می‌کند.»

این دنباله‌دار این شب‌ها درصورت فلکی مارافسای (حوا –Ophiuchus ) و پس از ترک این صورت، در جهت صورت فلکی کژدم و یا همان عقرب (Scorpius) معروف قرار دارد، در شرایط مناسب به‌صورت هاله‌ای سفید در آسمان و از درون تلسکوپ و تجهیزات رصدی قابل مشاهده خواهد بود. بدیهی است که یکشنبه ۳۰ امرداد امسال در کنار سر صورت فلکی کژدم قرار می گیرد و بدون حضور نور ماه فرصت بسیار مناسبی برای رصد این دنباله دار وجود دارد.

عتیقی: دنباله‌دار K2 از از فاصله چندین میلیارد کیلومتری به ملاقات ما می‌آید | برای رصد به یک تلسکوپ کوچک آماتوری نیاز است.

موقعیت K2 در شبانگاه یکشنبه ۳۰ امرداد ۱۴۰۱ (بدون حضور نور مزاحم ماه)- صورت فلکی کژدم

لازم به توضیح است که صورت فلکی مارافسای این روزها پس از غروب آفتاب از افق جنوب شرق آسمان طلوع کرده و پس از تاریکی آسمان، به دور از نور و آلودگی هوای شهرها به خوبی قابل رویت است و تقریبا در سراسر شب می‌توان این برج فلکی را که دنباله‌دار K2 در حال حاضر از زمینه آن عبور می کند، مشاهده کرد.

مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در پایان به همشهری آنلاین گفت: «پس از K2، دو دنباله‌دار دیگر تا پایان امسال به ملاقات ما زمینی‌ها می‌آیند. اولی C/2022E3 (ZTF) که با قدری در محدوده توانایی مشاهده با چشم غیرمسلح، یعنی قدر ۵ در دی‌ماه در آسمان دیده خواهد شد و دنباله‌دار بعدی 12P/Pons–Brooks با قدر ۴ یا ۵ در اسفند ۱۴۰۱ و فروردین ۱۴۰۲ در آسمان خودنمایی خواهد کرد.»