قمر به مجموعه ای از اجرام کیهانی می گویند که در مداری مشخص به دور سیاره یا جرمی در آسمان در حال چرخ می باشد و به دو نوع طبیعی و مصنوعی تقسیم می شوند.بنابراین می توان گفت تمامی سیارات و قمرهایشان به دلیل اینکه به دور ستاره خورشید در حال چرخش هستند قمر یا ماه خورشید محسوب می شود.

هشت سیاره در کهکشان راه شیری وجود دارد که در اطراف هر کدام از آنها قمرهایی درمداری مشخص در حال چرخش هستند و تعداد قمرهای هر سیاره با سیارات دیگر متفاوت است. 

جرم آسمانی که به دور جسم نسبتا  بزرگی در مدار مشخصی در حال چرخش باشد را قمر می گویند، بنابراین تمامی سیارات منظومه شمسی قمر طبیعی خورشید محسوب می شوند و تمامی ماهواره هایی که ما انسان ها جهت انجام کارهای تحقیقاتی ،رصدی‌ ،سنجشی ،ارتباطات وتولید به مدار زمین و یا سایرسیارات پرتاب کرده ایم قمرهای  مصنوعی محسوب می شوند. 

در اطراف هریک از سیارات منظومه شمسی چند قمر وجود دارد؟

سیاره تیر(عُطارِد) و ناهید(زهره) که به آنها سیارات داخلی می گویند هیچ قمری در اطراف آنها در حال چرخش نیست. 

کره زمین سیاره محل سکونت ما در اطراف خود تنها یک قمر در مداری بیوضی شکل در حال چرخش است که گاهی در دورترین فاصله از زمین حدود 400 هزار کیلومتر و گاهی در نزدیکترین نقطه در فاصله 360 هزار کیلوکتری از زمین قرار می گیرد. 

قمرهای سیاره سرخ (بهرام یا مریخ)

فوبوس با قطر 16 کیلومتر قمر بزرگتر و قمر دیموس با قطر 11 کیلومتر قمر کوچکتر سیاره سرخ محسوب می شوند که هر دو در مداری همتراز با صفحه استوایی سیاره مریخ در جهت عقربه‌های ساعت به دور این سیاره در حال چرخش است. 

قمر فوبوس 5 هزار و 900 کیلومتر از سیاره مریخ فاصله دارد و در مدت زمان 7 ساعت و 39 دقیقه یک دور کامل سیاره مریخ را طی می کند به طوری که پس از طلوع این قمر در مغرب 4 ساعت و نیم دیگر در مشرق سیاره سرخ غروب می کند. 

قمر دیموس از مرکز سیاره مریخ  250 هزار کیلومتر فاصله دارد و نیازمند 24 ساعت و 37 دقیقه زمان برای یک دور چرخش کامل به دور سیاره سرخ است. 

قمرهای غول گازی سیاره منظومه شمسی

ستاره شناسان تاکنون در اطراف سیاره برجیس (مشتری) که به غول گازی منظومه شمسی معروف است 16 قمر کشف کرده اند که 4 قمر اول آن در سال 1610 توسط گالیه کشف شد که با نام قمرهای گالیه ای شهرت یافت و امروزه ستاره شناسان آنها را با نام های یو، اروپا ،گانیمید و کالیستو می شناسند. 

قمر ارباب حلقه های منظومه شمسی 

سیاره کیوان (زحل) که به ارباب حلقه‌های منظومه شمسی معروف است تاکنون که توسط دانشمندان مورد بررسی قرار گرفته مشخص شده که این سیاره 20 قمر دارد که قمر میماس در فاصله‌ 188 هزار کیلومتر از این سیاره نزدیکترین قمر آن محسوب می شود و دورترین قمر زحل فوب نام دارد که در فاصله ای بیش از 16 میلیون کیلومتری از این سیاره قرار گرفته است. 

زمان مورد نیاز برای یک دور کامل چرخیدن به دور سیاره کیوان (زحل)  از 23 ساعت برای میماس تا 550 روز برای فوب طول می کشد و تمامی سیارت بجر فوت در جهت چرخش عقربه های ساعت به دور زحل در حال چرخش هستند. 

قمرهای کیوان (زحل) در رده قمرهای کوچک قرار می گیرند به طوری که قطر کوچکترین قمر این سیاره(هیپرون) حدود 480 کیلومتر و بزرگترین قمر آن که تیتان نام دارد حدود 4 هزار و 200 کیلومتر است و سرعت حرکت آن به دلیل جرم بالا و دمای آن به علت فاصله زیادش با خورشید کم است. 

محققان بر این باورند که در اطراف قمر تیتان جوی قابل توجه وجود دارد و مطالعات جدیدی که اخیرا گروهی از دانشمندان انجام داده اند خبر از وجود اتان که یکی از چند مولکول لازم برای تشکیل حیات است می دهد. 

حلقه‌های کیوان (زحل) قمر آن محسوب می شوند.

در اطراف سیاره گازی کیوان (زحل) چهار حلقه جامد که با حروف A ،B ،C و Dمشخص شده اند وجود دارد که نور و روشنایی هرکدام از آنها با دیگری متفاوت است و حلقه میانی یا حلقه B نسبت به سه حلقه دیگر بسیار پر نورتر است.  

ستاره شناسان و منجمان این حلقه ها را جز قمرهای سیاره کیوان (زحل) محسوب می کنند زیرا آنها نیز همانند قمرهای سایر سیارات منظومه در مدار مشخصی به دور سیاره خود در حال چرخش هستند. 

قمرهای اورانوس 

سیاره اورانوس هفتمین سیاره سامانه خورشیدی دارای پنج قمر با نام های میراندا ،آریل ‌،اومبریل‌ ،تیتانیا‌ ‌و ابرون است که تمامی آنها  در مداری موازی با صفحه استوایی سیاره در حال چرخش هستند و زاویه ای قایم بر مدار سیاره اورانوس را ایجاد می کنند و اندازه‌ قمر های آن تقریبا از 240 کیلومتر تا هزار کیلومتر است و نزدیکترین قمر این سیاره در 120 هزار کیلومتری و دورترین آنها در 580 هزار کیلومتری از  سیاره اورانوس جای گرفته است. 

قمرهای نپتون 

در پی بررسی هایی که در اطراف سیاره نپتون انجام شده تا کنون دو قمر کشف شده که نام اولین قمر آن تریتون است. این قمر تنها قمر نزدیک به سیاره نپتون است که برخلاف جهت عقربه های ساعت (حرکت رجعی یا معکوس) به دور آن در حال چرخش است. 

تریتون در فاصله‌ 354 هزار کیلومتری سیاره نپتون قرار دارد که این فاصله تقریبا با فاصله ماه از زمین برابر است این قمر قطری حدود 3 هزار و 500 کیلومتر و جرمی برابر با یک پانزدهم جرم زمین را دارد که هر پنج روز و بیست ساعت یکبار مدار مشخص خود به دور سیاره نپتون را طی می کند. 

نریید نام قمر دوم سیاره نپتون است که با دوره‌ تناوب نجومی 360 روز صورت مستقیم  در مدار خود به دور سیاره نپتون می چرخد ؛این قمر به اندازه ای کم فروغ است که با تلسکوپ های بزرگ هم قابل رویت نیست و در مداری بسیار دور تر از سیاره نپتون در حال چرخش است به طوری که در فاصله یک میلیون و 175 هزار کیلومتر در نزدیکترین فاصله به نپتون است.

منبع : باشگاه خبرنگاران