دوشنبه 10 اردیبهشت 1403 | 19 شوال 1445 | 29 آوریل 2024
مرا چشمی است خون افشان زدست آن کمان ابرو
 اهمیت پژوهشها و مطالعات کاربردی در حوزه نجوم و شناخت دنیای پر رمز و راز اختر شناسی بر کسی پوشیده نیست ، بویژه آنکه نتایج حاصله در زندگی روزمره و نیازمندیهای جامعه نقش داشته باشد. موضوع رویت هلال ماه از جمله تاکیدات دینی ما مسلمانان از هزار و اندی سال قبل بوده است که در این دوران با توجه ویژه ای که طی چندین سال اخیر با برگزاری دو سالانه های رویت و پذیرش ابزارهای رصدی در امراستهلال و تجهیز و پشتیبانی گروههای علاقمند ، شکل علمی و منسجم تری به خود گرفته است و می رود تا بارفع اشکالات و برخی موانع ،با روشی دقیق تر و با استفاده از گروههای پر توان در سراسر کشور ، جایگاه ویژه خود را تصاحب و نبوغ نسل امروز کشور عزیزمان ایران را به جهانیان عرضه بدارد. بنام آفریدگار کائناتاهمیت پژوهشها و مطالعات کاربردی در حوزه نجوم و شناخت دنیای پر رمز و راز اختر شناسی بر کسی پوشیده نیست ، بویژه آنکه نتایج حاصله در زندگی روزمره و نیازمندیهای جامعه نقش داشته باشد. موضوع رویت هلال ماه از جمله تاکیدات دینی ما مسلمانان از هزار و اندی سال قبل بوده است که در این دوران با توجه ویژه ای که طی چندین سال اخیر با برگزاری دو سالانه های رویت و پذیرش ابزارهای رصدی در امراستهلال و تجهیز و پشتیبانی گروههای علاقمند ، شکل علمی و منسجم تری به خود گرفته است و می رود تا بارفع اشکالات و برخی موانع ،با روشی دقیق تر و با استفاده از گروههای پر توان در سراسر کشور ، جایگاه ویژه خود را تصاحب و نبوغ نسل امروز کشور عزیزمان ایران را به جهانیان عرضه بدارد. هر از چند گاهی پدیدار شدن یک هلال بسیار جوان و یا رکورد شکن ، نظر شیفتگان کمان ابروی آسمانی را به خود جلب و آنها را مجذوب شکل خود می نماید . خوشبختانه کم نیست مقالات ، سخنرانیها ، دوره های آموزشی و رکوردهایی که از تلاش فعالان عرصه علم اختر شناسی آماتوری کشور شاهد هستیم. از آنجا که در اکثر پایگاههای اینترنتی مرتبط با ستاره شناسی و برخی نشریات به پاره ای از این تلاشها اشاره شده است از تکرار آن پرهیز نموده و از نگاه آماری که بعضاً کسل کننده و در این مقال نیز نمی گنجد نیز صرفنظر می گردد و تلاش خواهد شد با بیانی ساده و نه چندان تخصصی ( با توجه به عمومیت داشتن مخاطبین روزنامه وزین همشهری ) به ضوابط رویت پذیری هلال مورد توجه این مقاله پردا خته و هلال جمادی الثانی 1428 که شیفتگان رویت را در سراسر خاک این اهورایی سرزمین می پراکند تا با توان و دانش کافی به رصد این جرم آسمان شامگاهی بپردازند را مورد توجه قرار می دهیم . شرح این نکته ضروری است که در عرصه علم نجوم نیز رکورد شکنی و نام آوری وجود دارد و اذهان خلاق و چشمان تیز بین می توانند هلالهایی که در برخی ضابطه ها حتی از حدهای تجربی هلالهای رصد شده در جهان نیز دارای مقادیر پایین تری باشند را با چشم غیر مسلح و یا با استفاده از دوربینهای دو چشمی و تلسکوپ رصد نموده و نام خود را در فهرست رکورد شکنان ضابطه های رویت هلال ماه جهان ثبت نمایند . علیرغم آنکه پیشینه رویت هلال ماه در جوامع اسلامی به حدود 14 قرن می رسد و شماره ماه گرد اسلامی بیان گر این مطلب است اما بصورت مستدل و با ارایه گزارشهای نسبتاً مدون رویت هلال از سال 1878 میلادی آغاز و نام رصد گرانی مثل استیون ان شور و جیمز استم در رویت هلال با چشم و ابزار در دهه های اخیر بیشتر بر سر زبانها قرار گرفته است . شماره ماه گره نجومی نیز که برای اولین بار ادوارد براون از سال 1923 میلادی آن را بنیان گذاشته است در گزارشها و پیش گزارشهای رصدی به چشم می خورد که با توجه به زمان آغاز این شماره گذاری طبیعی است که از ماه گرد اسلامی عددی به مراتب کوچکتر داشته باشد . در کشورمان با بر پاشدن نهضت پیشرفت نجوم آماتوری ، رویت هلال نیز از این قاعده مستثنی نماند و با توجهات ویژه مسئولین کشور از توان بالاتری برخوردار گردیده است ، مسلماً در شرایط ایده آل برای انجام اینگونه تلاشهای علمی نیستیم و می توان با ایجاد وحدت رویه ، تجهیز کاملتر گروهها ، ارایه آموزشهای تئوری و رصدی و نظایر آن همراه با برگزاری کنفرانسها و گرد هماییهای سالانه و ارایه مقالات نو در این زمینه ، شاهد رشد و تکامل در خور این رشته باشیم .در همین جا مناسب است اشاره کنم که روز 14 شهریور گردهمایی یک روزه رویت هلال که سومین کنفرانس کشوری در این زمینه می باشد از سوی شورای محترم تقویم موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران امسال برگزار می گردد. اما قبل از بررسی جزیی تر ضوابط رویت هلال جمادی الثانی امسال خوب است نگاهی به جدول پیش گزارش رصدی این هلال که همچون دیگر هلالهای نویدگر آغاز ماه نو قمری در پایگاه اینترنتی انجمن نجوم آماتوری ایران قرار گرفته و بصورت خبرنامه همه ماهه طی چندین سال اخیر در اختیار اعضای این مرکز آماتوری گذاشته می شود ، بیاندازیم و بدنبال آن شرح کوتاهی از برخی ضابطه های مهم ارایه خواهد شد. جدول ضوابط علمی هلال شامگاهی جمادی الثانی 1428
اما سئوال اینجاست چرا در حالی که برای رویت هلالهای شامگاهی بیشتر به سمت غرب و و جنوب کشور می رویم و هلال جمادی الثانی برای رصد ساده تر در غرب و شمال عرب شرایط مطلویتری دارد ،گروهها و شیفتگان رویت ،شرق و جنوب شرق را برگزیده اند؟ و حتی در انعکاس به رسانه ها این نقاط را مطلوب دانستیم ! این موضوع بر می گردد به اهمیت بجا گذاشتن رکورد هایی که معیار های جهانی همچون سن ، فاز، طول کمان هلال ماه و از همه مهمتر فاکتور موثری که دانژون فرانسوی برای جدایی زاویه ای ماه وخورشید ارایه داد را زیر سئوال برده و یا بهتر بگویم آنها را اصلاح و مقادیر جدیدی بدست دهیم.حال با طرح اینهمه عوامل موثر در رویت هلال خوب است به روشنگری و شرح در این زمینه نیز بپردازم . گفتیم هلال جمادی الثانی امسال از نظرطول کمان و برخی فاکتورهای دیگر خاص محسوب می شود و شرق و جنوب شرق کشور ما را با هلال به مراتب خاص تری مواجه می کند ودر توضیح این فاکتور ها باید عرض کنم طول کمان با در نظر گرفتن یک دایره ساعت و منطبق کردن شکل هلال بر صفحه ساعت استو همانگونه که براحتی در می یابید که با دایره 36درجه فاصله و یا کمان هر ساعت مثلاً از ساعت 3 تا 4 بر وری صفحه مدور ساعت برابر 3درجه می شود ،حال اگر کمان یک هلال بر ساعت 3 تا 5 منطبق شود می گوییم طول کمان ان هلال 6درجه است.فاز ماه به ضخامت بخش روشن میانه کمان هلال بر میگردد وبا درصد بیان می شود ، بدین معنی که این هلال چه مقدار از صد در صد روشنایی ماه ،روشنی دارد. بدیهی است سن هلال نیز همان زمان گذر از مقارنه (لحظه در یک صفحه قرار گرفتن مرکز ماه ،خورشید و زمین در گردش ماه بدور زمین) تا لحظه اولین غروب خورشید است بدین معنا که اگر بطور مثال لحظه مقارنه 6 صبح با شد و غروب آفتاب آنروز ساعت 18 یا همان 6 بعد از ظهر ، سن هلال برابر 12 ساعت است. جدایی زاویه ای نیز مقدار زاویه ای است که بین مرکز قرص خورشید و قرص ماه به راس چشم انسان دیده می شود. خوب است به جدول پیش گزارش رصدی این مقاله نگاهی بیافکنید در نظر داشته باشید چون دوره هلالی ماه 5 / 29 روز است ما در شامگاه روز 29 ماه قمری اقدام به رویت هلال می کنیم ،در صورتی که هلال رصد شود ماه قمری 29 روزه تمام شده و فردا آغاز ماه جدید است درغیر اینصورت حتماً در غروب روز بعد هلال مشاهده و ماه 3روزه تمام می گردد چرا که ماه قمری با توجه به اشارات بالا 31 روزه و یا 28 روزه نخواهد بود و همانگونه که مشاهده می کنید رویت هلال نیز بحثی کاملاً علمی، قابل محاسبه و در عین حال در دسترس عموم برای مطالعه و تحقیق است که این مهم از خصیصه های علم با معنی خالص آن است و دقیقاً به همین علت آماتورها نقش اساسی در پیشبرد علم اختر شناسی داشته اند چرا که آماتور نه به معنی غیر حرفه ای بلکه با مفهوم علاقمند و دلبسته است که بدون چشم داشت فقط برای انجام یک کار علمی تفننی و از سر کنجکاوی و پاسخ به ذهن جستجوگر که از ویژگیهای متمایز انسان با سایر موجودات است به این مطالعات و رصدها اقدام می کند .البته امروزه نرم افزارها و امکانات محاسباتی سریعی برای موضوعات مختلف نجومی طراحی گردیده است که امیدواریم در فرصتی دیگر به شرح وآموزش نحوه کار با آنها بتوانیم بپردازیم.به هر حال امیدواریم گروههای رصدگر بویژه علاقمندان به اجرای طرحهای پژوهشی در زمینه رویت علمی هلال ماه به ایجاد مرزهای نوین در مقادیر تجربی جهانی رویت دست یافته و برگ زرینی به افتخارات تلاشگران صحنه علم ودانش بیافزایند و این مقاله کوتاه روشنگری هر چقدر ناچیز برای شما عزیزی که برای مطالعه آن فرصت گذاشتید به همراه داشته باشد. آسمانتان صاف و بدرود | ||||||||||||||||||||||||||||||||
اشتراک گذاری در:
بیان دیدگاه
تعداد بازدیدکنندگان: 2343058
مخاطبین آنلاین: 35
- سایت انجمن نجوم آماتوری ایران مجاز به ویرایش ادبی دیدگاه‌ها است.
- دیدگاه‌هایی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی و موارد مغایر با قوانین کشور باشند منتشر نخواهند شد.
- دیدگاه‌ها پس از تأیید منتشر می‌شوند.