مونا کریمی نژاد -
گشت رصدی مرنجاب تاریخ : 18 و 19/9/89                                     
 
هدف از این گشت رصدی : وداع با آسمان پاییز وشناخت هر چه بیشتراجرام اعماق آْسمان
 
 
به منظور آشنایی با آسمان اواخر پاییز یا به عبارتی وداع با این فصل و استقبال از آسمان زمستان, گروه آموزش کاربردی انجمن نجوم آماتوری ایران گشت رصدی به مقصد کاروانسرای مرنجاب واقع در شهرستان آران و بیدگل کاشان , استان اصفهان در نظر گرفت . این کاروانسرا به دستور شاه عباس صفوی در کنار قنات مرنجاب برای تامین امنیت منطقه بنا نهاده شده است و از دهستان کویرات شهرستان آران و بیدگل در 5کیلومتری شمال شرق مرکز این شهرستان محسوب می شود.
 
 
 
بدین ترتیب به همراه تمام گروه رصدی در روز پنجشنبه 18 آذر ماه در ساعت 12:3در محل انجمن حضور به عمل رساندیم و پس از پر نمودن چند برگه و امضای آنها به منظور تایید حفظ ضوابط و مقررات مختص یک گشت رصدی , در ساعت 13:15 به سمت رصدگاه حرکت کردیم . در میانه های راه جهت رفع خستگی و دیگر نیازهای افراد , توقفی 5-1دقیقه ای داشتیم تا اینکه در ساعت 18:3شامگاه، به منظور رصد ماه و عکاسی از آْن در کویر و در مسیر کاروانسرا توقف کردیم و پس از پیاده شدن از اتوبوس به مدت 3دقیقه رصد و عکاسی از ماه و آسمان داشتیم،  سپس به مسیرمان ادامه دادیم. با اینکه دیگر شب بود و از داخل اتوبوس محیط بیرون و زیبایی کویر ناپیدا گشته بود , ولی به بهترین نحو نزدیکی به کاروانسرای تاریخی زیگورات ( محل عبادت / کاروانسرای مرنجاب ) را می شد احساس کرد . این حس واقعا زیبا همچنان در تمام اعضا به شکلی بارز هویدا بود تا اینکه در ساعت 20:45 شب به محل مورد نظر رسیدیم .
 
طبق فرمایشات جناب آقای مهندس عتیقی , مدیر انجمن و مسئول این گشت رصدی , پس از صرف شام به دور هم جمع شدیم و به صحبت های ایشان جهت برگزاری هر چه بهتر برنامه رصدی گوش فرا دادیم و نقشه آسمان این شب در مرنجاب و بروشورتوضیخات در مورد کاروانسرا بین شرکت کنندگان توزیع شد. پس از آن به محوطه خارج از کاروانسرا رفتیم و تمامی افرادی که به همراه خود تلسکوپ و یا دوربین دو چشمی آورده بودند , پس از یافتی مکانی مناسب آنها را برای رصد بر روی پایه هایشان قرار دادند . سپس سرکار خانم غفرانی ( کارشناس این برنامه رصدی ) توضیحاتی را در ارتباط با آشنایی اولیه با آسمان شب و صور فلکی به اعضای گروه دادند . نحوه یافتن چهار جهت اصلی و نام بردن چند صورت فلکی آشنای آسمان پاییز: دب اکبر , دب اصغر , جبار ( شکارچی ) , خوشه پروین ( هفت خواهران ) , ذات الکرسی ( ملکه یا خداوند کرسی ) , قیفاووس ( سلطان ) , آندرومدا ( زن به زنجیر کشیده و دختر ذات الکرسی و قیفاووس ) , پرساووش ( قهرمان و ناجی آندرومدا و قاتل مدوسا جادوگر عفریته ) , ممسک العنان ( ارابه ران به همراه آلفای آن عیوق ) , فرس اعظم ( اسب بالدار ) , ثور ( گاو به همراه آلفایش الدبران ) , خرگوش (ارنب که در پایین پای صورت فلکی جبار قرار دارد ) , کلب اکبر ( سگ بزرگ که شعرای یمانی آلفای آن محسوب می شود
 
 که به آن شباهنگ نیز گفته می شود ) , کلب اصغر ( سگ کوچک که ستاره شامی آلفای آن می باشد ), جزو مسائلی بودند که توسط خانم غفرانی توضیح داده شدند.
لازم به ذکر است که در آن شب رصدی بی نهایت زیبا , شهابهای زیبایی از بارش شهابی جوزائی که پیش رو است را شاهد بودیم که زیبایی شب رصدیمان را چندین برابر نمود . رصد سیاره برجیس(مشتری معروف) به همراه چهار قمرش کار بس جذابی بود که در آن شب توسط دوربین دو چشمی 80×2انجام دادیم . رصد تا ساعت 1:3بامداد ادامه داشت تا اینکه گروهی از افراد به دلیل احساس سرما و خستگی استراحت کوتاهی داشتند . با رفتن آن گروه تنها سه نفر برای ادامه رصد حضور داشتیم ( سرکار خانم غفرانی و جناب آقای علیرضاخلیلی و اینجانب ) . در طی انجام برنامه رصدی در آن شب موفق به رصد سه جرم مسیه M38  و M37  و M36  در صورت فلکی " ممسک العنان " شدیم و سپس به کمک کتاب راهنمای رصد اجرام سماوی و نقشه صور فلکی گردون دیگر صورت های فلکی را نیز رصد کردیم. M101  واقع در صورت فلکی دب اکبر به دلیل قدر بالایش به خوبی رصد نشد و تنها با دقت بسیار زیاد از پشت تلسکوپ دابسونی نیوتونی 1اینچی Mead  آمریکا , به صورت ابری کمرنگ دیده می شد.
 
حدود ساعت 2:45 بامداد بود که صورت فلکی سنبله را رصد کردیم و به دنبال آن صورت فلکی کوچک " غراب " را نیز موفق به شکار شدیم . به دنبال آن تصمیم گرفتیم سیاره کیوان حلقه برگردن( زحل) را که در بالای ستاره سماک اعزل بود رصد کنیم . البته برای یک لحظه مکان اصلی آنرا با یک ستاره اشتباه گرفتم که پس بررسی مجدد موفق به رصد آن گشتم . بسیار با شکوه و زیبا بود و از مشاهده آن نهایت لذت را بردیم . مخصوصا اینکه قمر تیتان در کنار به زیبایی خود نمایی می کرد . سپس به سراغ صورت فلکی عوا ( گاوران ) و آلفای آن " سماک رامح " رفتیم و آن را نیز در آسمان زیبا و پر ستاره شب مشاهده کردیم . در آن حوالی صورت فلکی ا‍‍ژدها ( تنین ) نیز حضور داشت و خود را خالی از نصیب نگذاشتیم و آن را هم رصد کردیم . حدود ساعت 3:15 صبح بود که سیاره ناهید(زهره) از زیر صورت فلکی خوشه( سنبله ) و تقریبا مابین سماک اعزل و سماک رامح طلوع کرد سیاره ای سفید رنگ و زیبا و درخشان. تقریباً ساعت 4 صبح بود که کم کم سایر اعضای گروه دوباره به ما پیوستند و عده ای از آنان مشغول به عکاسی از زحل و زهره ( ونوس یا ناهید ) شدند .در همان لحظه بود که جناب آقای عتیقی با کاری بسیار زیبا همه ما را با صحنه ای بسیار حیرت انگیز شگفت زده کردند . از آنجایی که تلسکوپ نیوتونی Mead 1اینچ که پیشتر راجع به آن تو ضیحاتی دادم قدرت 5تا 30برابر بزرگنمایی را داشت , ایشان با جایگذاری یک عدسی mm7/4 Ultra wide angle  بزرگنمایی ناهید و کیوان را بسیار بالاتر از اندازه نخست آن ها در پشت تلسکوپ نشان دادند . با کیفیت بالایی که تلسکوپ و چشمی مذکور داشت واقعاً لحظه ای بس زیبا و حیرت آور برای من و برخی دوستان گروه بود. بد نیست یاد آور شوم گرمای چای و کیکهای اشتها آور همراه آن در فاصله های زمانی بر انرژی گروه می افزود.
 
حدود ساعت 5:46 صبح بود که آسمان کم کم رو به روشنایی می گرایید و ما خود را جهت عکاسی از لحظه به یاد ماندنی فلق آماده کردیم . از ساعت 6:06 به مدت 4دقیقه عکس برداری از نور صبحگاهی را انجام دادیم تا اینکه ساعت 7:04 صبح خورشید با شکوه خاصی از افق پیدا گشت . از آن لحظه نیز با طلوع با شکوه مهر تابان در کویر مرنجاب عکاسی کردیم . پس از اتمام کار عکاسی جهت کویر نوردی و عکاسی از تپه های شنی به سمت " تپه دست کن " که از آران و بیدگل در 4کیلومتری کاروانسرا واقع شده است حرکت نمودیم .پس از اینکه به محل مورد نظر رسیدیم , تنها 45 دقیقه وقت داشتیم تا از محیط کویر عکاسی کنیم و در صورت تمایل تپه نوردی کنیم . به همراه تمام گروه به سمت تپه دستکن حرکت کردیم و از همان ابتدا به دلیل زیبایی بی نظیر شنزارهایش عکاسی را آغاز نمودیم . زیبایی کویر و شکوه حرکت ماسه ها در زیر نوازش باد آنچنان مرا مست کرد که زمان از دست اینجانب و برخی دوستان گروه خارج گشت و با 15 دقیقه تاخیر به اتوبوس رسیدیم  و به خاطر این تاخیر تمام اعضای گروه فرصت تماشای حوض سلطان و دریاچه نمک که در 1کیلومتری کاروانسرا واقع است را از دست دادند و تنها افسوس ندیدن آن به دل ماند و بس... که متاسفانه همه اش تقصیر ... بود.
 
در ساعت 9:55 همه اعضا به سمت اتوبوس بازگشتند و جهت صرف صبحانه دوباره به سمت کاروانسرا حرکت کردیم . ساعت 10:33 به محل کاروانسرا رسیدیم و پس از صرف صبحانه ای مفصل با نان محلی ووو، در ساعت 11:1به مقصد تهران آنجا را ترک گفتیم . در هنگام بازگشت یک توقف 15 دقیقه ای در مجموعه مهتاب داشتیم و ساعت 7 جمعه شب به محل انجمن رسیدیم . البته مملو از شور و انرژی که همه و همه اش از آن روز بس زیبا و همراهی با جناب مهندس عتیقی نشات می گرفت. و جا دارد از ایشان، کارشناسان و سایر دوستان این برنامه بخاطر مهربانی ها و جان فشانی هایشان برای جذب هر چه بیشتر افراد, چه کودکان و چه بزرگسالان به سمت علم زیبای نجوم , به سهم خود سپاس گزاری ویژه ای دارم .
 
به امید رصدی دیگر در زیر سقف هتل چند هزار ستاره آسمان شب...
 
عکسها از: مسعود عتیقی