سوره صادقی

توضیح عکس: این تصویرِ ساخته هنرمند، مریخ‌نورد «کنجکاوی» متعلق به مأموریت «آزمایشگاه دانش مریخ» ناسا را نشان می‌دهد. این مریخ‌نورد، روبات متحرکی است که درباره قابلیت گذشته یا کنونی مریخ برای اینکه زندگی میکروبی در آن وجود داشته باشد، تحقیق می‌کند.
اعتبار عکس: NASA/JPL-Caltech

مریخ‌نورد باعظمت ناسا که به سرعت به تاریخ ۵ اگوست برای فرود بر روی مریخ نزدیک می‌شود، ممکن است تواناترین و پیچیده‌ترین کاوشگر سیاره سرخ باشد که تاکنون آغاز به کار کرده، ولی یقیناً اولی نیست.
مریخ‌نورد یک تُنی کنجکاوی تحقیق خواهد کرد آیا زندگی میکروبی هرگز قابلیت حضور در مریخ را دارد و یا در گذشته داشته است. این مریخ‌نورد نماینده چهلمین تلاش انسان برای کاوش سیاره سرخ در طول نیم‌ قرن گذشته است.
تعداد زیاد تلاش‌های صورت‌گرفته برای مأموریت‌های مریخی ممکن است تعجب برانگیز باشد، مخصوصاً وقتی که تعداد زیاد سایر سیارات و قمرهای آن‌ها در منظومه شمسی را در نظر آوریم که در مقایسه با بهرام کمتر مطالعه شده‌اند. اما سیاره سرخ همچنان ما را به خود می‌خواند و به زعم کارشناسان برای این کار دلایل خوبی هم دارد.
«تمایل به قرار دادن مریخ به عنوان هدف علمی بغایت مقاومت‌ناپذیر است»، این نظر اسکات هوبارد از دانشگاه استانفورد است، کسی که به «قیصر مریخ» که برنامه ناسا برای سیاره سرخ را بعد از چندین شکست پی‌درپی این برنامه در اواخر دهه۱۹۹۰ که سروصدای زیادی به پا کرد، دوباره نظم و نساق داد.
وی می‌گوید: «شما می‌توانید هر ۲۶ ماه به آنجا بروید. بهرام تنها جائیست در منظومه شمسی که به احتمال زیاد زندگی در آن سابقه ظهور داشته است. به این لیست اضافه کنید اینکه مریخ منطقی‌ترین هدف نهایی برای کاوش انسان‌هاست؛ پس فکر می‌کنم این سیاره همچنان به عنوان قسمتی مهم از پرونده کاوش فضا باقی بماند.»
۵۰ سال کاوش در مریخدوران اکتشاف مریخ در اکتبر ۱۹۶۰ آغاز شد: زمانی‌که اتحاد شوروی دو کاوشگر خود را با فاصله ۴ روز از هم به فضا فرستاد. این دو فضاپیما در غرب به نام‌های مارسنیک ۱ و ۲ شناخته می‌شوند و برای پرواز در اطراف سیاره سرخ طراحی شده بودند؛ اما هیچ‌کدام حتی به مدار زمین هم نرسیدند.
ایالات متحده آمریکا در سال ۱۹۶۴ وارد بازی شد. آنها فضاپیمای مارینر ۳ را به منظور پرواز در نزدیکی بهرام فرستادند. این مأموریت با شکست مواجه شد، ولی مارینر ۴ به موفقیت دست یافت و در جولای ۱۹۶۵ در نزدیکی سیاره سرخ پرواز کرد و ۲۱ عکس برای زمین فرستاد.
آمریکا این موفقیت را مبنایی برای ادامه مأموریت‌های مریخ‌شناسی خود قرارداد و تعداد بیشتری مدارگرد orbiter، مریخ‌نشین lander، و مریخ‌نورد rover در طی پنج دهه بعد از آن به بهرام فرستاد. موفقیت‌های قابل‌توجه ناسا شامل مأموریت‌های وایکینگ ۱ و ۲ می‌شود که مدارگردها و مریخ‌نشین‌هایی را در سال ۱۹۷۵ به سیاره سرخ فرستاد، مریخ‌نوردهای اسپیریت و اوپورتونیتی که در ژانویه ۲۰۰۴ بر بهرام فرود آمدند، مدارگرد شناسایی Reconnaissance بهرام که در سال ۲۰۰۶ به سیاره سرخ رسید، و مریخ‌نشین ققنوس که در سال ۲۰۰۸ در سطح سیاره یخ آب پیدا کرد.
اما شکست هم بخش اجتناب‌ناپذیر اکتشاف بهرام بوده است. شکست‌های ناسا شامل مریخ‌نشین قطبی و مدارگرد اقلیمی بهرام می‌شود. دو مأموریتی که هنگام رسیدن به سیاره سرخ در اواخر سال ۱۹۹۹ ارتباط را از دست دادند. و هیچ‌یک از تلاش‌های اتحاد شوروی/ روسیه که به تعداد ۱۹ مورد می‌رسد، در طی سالیان، کاملاً به هدف خود دست نیافته‌اند.
در کل، موفقیت در مأموریت‌های بهرام زیر ۵۰ درصد است. «بیشتر اوقات، مریخ برنده است.» چیزی که داگ مک‌کوئیسشن، مدیر ناسا در قسمت اکتشاف مریخ، ماه گذشته به خبرنگاران گفته است.
چنان جالب که نتوان از آن گذشتسیاره بهرام عمیقاً مورد توجه دانشمندان است. از دلایل این امر، یکی احتمال وجود حیات، آنچنانکه برای ما شناخته شده است، در گذشته این سیاره است. مریخ اکنون سرد، خشک و عاری از حیات است؛ اما اسپیریت و اوپورتونیتی شواهد زیادی بر اینکه این سیاره پیش از این بسیار گرم تر بوده و آب به وفور در آن وجود داشته، یافته‌اند.
هوبارد می‌گوید: «وقتی شما به سیاره‌شناسی، جو، شیمی و غیر از آن می‌نگرید و برای اکتشاف، دلیل جمع می‌کنید، هرآنچه که به احتمال وجود ریشه‌های حیات در دنیای دیگر ربط پیدا کند، اولویت اول را در میان موارد مشابه می‌یابد.» به اعتقاد وی، «این، پرسش اساسی‌ست و به اینجا می‌رسد که ٬آیا ما تنهائیم؟٬ این، شاهِ سوال‌هاست.»
بهرام تنها جرم موجود در منظومه شمسی نیست که احتمال وجود حیات در گذشته آن مطرح است. به عنوان مثال دانشمندان برآنند که ممکن است ارگانیسم‌هایی هم‌اکنون در اقیانوس‌های سطح اروپا -قمر برجیس- و انسلادوس -قمر کیوان- درحال فعالیت باشند؛ اما این دو جرم یخ‌زده، در مقایسه با بهرام، از زمین بسیار دورترند، و این یعنی رسیدن به آن‌ها سخت‌تر و گران‌تر خواهد بود.
بنابراین نزدیکی سیاره سرخ به ما دلیل مهم دیگر است بر اینکه چرا اینهمه فضاپیما تاکنون به مریخ فرستاده شده‌اند. (در یک خط قرار گیری سیاره‌ها بدان معنی‌ست که اجرای مأموریت به مریخ هر ۲۶ ماه یک‌بار ممکن می‌شود و یک کاوشگر در عرض ۸ ماه یا کمتر می‌تواند به آنجا رسد.)
به گفته هوبارد، وضعیت بهرام به عنوان هدف اصلی برای اِسکان آینده انسان دلیل دیگر برای راه‌انداختن مأموریت‌های روباتیک بیشتر به سیاره سرخ است. بالاخره یک درک همه‌جانبه از سیاره -از جمله اینکه آیا حیات هرگز در آن وجود داشته- قبل از فرستادن فضانوردان به آنجا لازم است.
مک‌کوئیسشن می‌گوید «اگر زندگی در مریخ وجود داشته باشد، باید تأثیرات آن بر انسان‌ها شناسایی شود؛ پس پرسش مهم فقط آن پرسش ذاتی انسان‌ها که ٬آیا ما تنهائیم؟٬ نیست، بلکه همچنین مسأله ایمنی انسان‌ها روی آن سیاره مطرح است.»
و آخر اینکه تاریخچه طولانی ناسا در مریخ انگیزه‌ایست که مأموریت‌های بیشتری را به جلو می‌راند. هوبارد می‌گوید:‌ «ناسا اکتشافات سیاره‌ای خود را به صورت چندمرحله‌ای شکل می‌دهد. گذرنده flyby ها اول می‌آیند و به دنبال آن‌ها مدارگردها و سپس مریخ‌نشین‌ها و مریخ نوردها. یک مأموریت بازگشت که برای نمونه انجام شود، آخرین گام در این زنجیره روباتیک است.»
در مقابل، «ما تنها اکنون داریم به نقطه‌ای می‌رسیم که مأموریت فرستادن یک گذرنده را به پلوتو، سیارک کوچک بیچاره‌مان، انجام دهیم.» این را وی در اشاره به مآموریت جدید ناسا به نام افق‌ها Horizons می‌گوید که گفته شده یک سفر برای گذر از کنار پلوتو در جولای ۲۰۱۵ خواهد بود.

نوشته: مایک وال، ۲۷ جولای ۲۰۱۲
منبع:URL:http://www.space.com/16777-curiosity-rover-many-mars-missions.html. Accessed: 2012-08-01. (Archived by WebCite® at http://www.webcitation.org/69b1cSktg)