مترجم سرکار خانم سوره صادقی
چگونه "گیسوی آسمانی" را در آسمان شب بیابیم؟

توضیح عکس: این نقشه مکان صورت فلکی گیسوی برنیکه را در آسمان جنوب ساعت ۹ شب برای رصدگران عرض‌های جغرافیایی میانه‌های نیمه شمالی نشان می‌دهد. همچنین صورت فلکی دوشیزه، سیاره‌های کیوان و بهرام و ستاره درخشان نگهبان شمال (سماک رامح) در تاریخ ۱۶ ژوئن ۲۰۱۲ (برابر با ۲۷ خرداد ۱۳۹۱) در نزدیکی آن دیده می‌شوند.
اعتبار عکس: نرم‌افزار Starry Night
 
این هفته اگر آسمان غرب-جنوب غرب را پس از تاریک شدن هوا بنگرید، ممکن است بتوانید موهای آسمانی را به صورت هاله‌ای گنگ از نور میان ملاقه و دم شیر ببینید.
در طول یک شب رصدی عمومی در تابستان بارها اتفاق افتاده است که این سؤال از من پرسیده شود: آن ابر مه‌آلود نور چیست؟ و پاسخ من معمولاً اینست: «باور بکنید یا نه، شما دارید یک تکه موی آسمانی را می‌بینید.» و به دنبال آن داستان موهای برنیکه را برایشان تعریف می‌کنم.
 *ملکه‌ای با موهای از دست‌رفته!تقریباً همه صورت‌های فلکی در ارتباط با شخصیت‌های اساطیری، دیوها یا اشیای بی‌جان نامگذاری شده‌اند؛ اما گیسوی برنیکه (تلفظ انگلیسی آن بِرِنیس Berenice است) داستانی واقعی را در پس خود دارد.
اراتوستن Eratosthenes از اولین کسانی بود که در قرن سوم پیش از میلاد اشاره‌ای به این «گروه کم‌نور ستاره‌ها» داشته است. گروه ستاره‌های مورد اشاره او درواقع یک خوشه ستاره‌ای کهکشانی پراکنده و بزرگ است که در فاصله ۲۵۰ سال نوری از ما قرار دارد. با چشم غیرمسلح در یک شب صاف و بدون ماه، این مجموعه ستاره‌ای به صورت یک هاله گنگ نور دیده می‌شود.
شکل خوشه ستاره‌ای گیسوی برنیکه با یک دوربین دوچشمی در بهترین حالت خود دیده می‌شود. اگر بخواهید آن را با یک تلسکوپ قوی رصد کنید، به دلیل میدان دید محدودتر تلسکوپ، حس‌وحال زیبایی خوشه‌ای آن به طور کامل از دست می‌رود.
برنیکه دوم یک ملکه مصری و همسر بطلمیوس یورجیتس (بطلمیوس سوم) پادشاه مصر بود که زمان فرمانروایی او حدود ۲۵۰ سال پیش از میلاد بود. داستان از این قرار است که برنیکه گیسوی زیبا و پرپشت خود را برید و برای نذر بازگشت پیروزمندانه شاه از جنگ با سوریه، در معبد آفرودیت در زفیریوم گذاشت. اما کمی بعد از بازگشت شاه دسته مو ناپدید و احتمالاً از معبد دزدیده شد.
همانطور که حدس می‌زنید، وقتی برنیکه از این خبر مطلع شد -اگر بخواهیم داستان را عادی بگوئیم- از جا در رفت.
اما این ساموس راهب اعظم و منجم و ریاضیدان دربار بود که بالاخره موفق شد ملکه ناآرام را قانع کند که خدایان دسته موی زیبای او را برده و برای ستایش همگان در آسمان جای نهاده‌اند.
چیزی شبیه به این احتمالاً داستان در پس نامگذاری این خوشه است، اگرچه که این ناحیه از آسمان معمولاً به عنوان یک صورت فلکی مجزا به نام گیسوی برنیکه شناخته نمی‌شد تا قرن هفدهم میلادی. پیش از آن بسیاری از اطلس‌های ستاره‌شناسی این خوشه ستاره‌ای را به صورت یک دسته مو تصویر نمی‌کردند.
درواقع بسیاری از نقشه‌های ستارگان در دوران قرون وسطی این خوشه ستاره‌ای را به‌شکل یک حلقه گل یا حلقه پیچک و گاهی هم به شکل یک دسته گندم که در دستان دوشیزه در صورت فلکی مجاور آن قرار دارد، می‌شناختند. سایرین آن را به‌عنوان موی سامپسون و نه برنیکه می‌شناختند. برخی هم آن را منگوله سر دم شیر در صورت فلکی شیر می‌دانستند. عمدتاً تیکو براهه، منجم معروف، را کسی می‌دانند که به‌طور رسمی در سال ۱۶۰۲ این خوشه ستاره‌ای را با نام گیسوی برنیکه فهرست کرد.
در حلقه منجمین سایر اسامی «رسمی» که به گیسوی برنیکه داده شده عبارت است از« کولیندر ۲۵۶ و ملوته ۱۱۱. توصیف مورد علاقه من از گیسوی برنیکه توصیفی‌ست که گرت پی. سرویس Garret P. Serviss از این خوشه ستاره‌ای کرده است: «تارهای منجوق‌شده با شبنم».
[توضیح مترجم: کاتالوگ کولیندر Collinder Catalog فهرستی از خوشه‌های باز است که به دست پر کولیندر Per Collinder منجم سوئدی تهیه شد. این فهرست در سال ۱۹۳۱ به عنوان ضمیمه تحقیق کولیندر درباره «ویژگی‌های ساختاری خوشه‌های کهکشانی باز و توزیع فضایی آن‌ها» منتشر شد. موارد موجود در این فهرست ممکن است به صورت Col یا Cr و شماره فهرست در کنار آن نوشته شود. مثلاً Cr۲۵۶ در اینجا.
فیلیبرت جکس ملوته (۱۹۶۱-۱۸۸۰) Philibert Jacques Mellote یک منجم بریتانیایی بلژیکی‌الاصل است. خوشه ستاره‌ای معروف در صورت فلکی گیسوی برنیکه معمولاً به نام Mel۱۱۱ شناخته می‌شود زیرا در فهرست سال ۱۹۱۵ ملوته از اشیاء آسمان عمیق وجود دارد و در فهرست معروف چارلز مسیه و یا در فهرست عمومی جدید New General Catalogue غایب است زیرا تا سال ۱۹۳۸ اینکه آن حقیقتاً یک خوشه است، ثابت نشده بود. برگرفته از Wikipedia.com]
 
*امشب از شیر خبری نیست!اگر طرفدار راه شیری باشید، منظره گیسوی برنیکه بالا در آسمان برای شما خبر خوبی نیست.
قطب شمال کهکشانی درست در شرق این خوشه ستاره‌ای قرار دارد: یکی از دو نقطه آسمان که دورترین فاصله را از دایره محو نور که کهکشان راه شیری را تشکیل دهد، دارد. این روزها در زمان تاریکی بعد از غروب خورشید چیز کمی از خود راه شیری در آسمان پیداست. روشن‌ترین قسمت راه شیری که به‌زودی ویژگی برجسته آسمان نیمه تابستان ما خواهد بود، در حال حاضر شب‌هنگام، بسیار پایین در سمت شرق قرار دارد و با لایه ضخیم‌تر غبار که همیشه در افق وجود دارد، پوشانده می‌شود.
در مقابل، وقتی این خوشه غروب می‌کند، راه شیری به مرتفع‌ترین کمان خود در آسمان رسیده است. اما این روزها برای دیدن چنین منظره‌ای باید مدت قابل توجهی قبل از طلوع خورشید، چیزی حدود ۳ صبح برخیزید.
جو رو کارشناس و مدرس میمهان در رصدخانه هایدن در نیویورک است. او درباره نجوم در نیویورک تایمز و جاهای دیگر می‌نویسد. وی همچنین هواشناس مقابل دوربین در اخبار وست‌چستر نیویورک می‌باشد.
 
منبع: URL:http://www.space.com/16166-skywatching-tips-celestial-wig.html. Accessed: 2012-06-18. (Archived by WebCite® at http://www.webcitation.org/68W1qNF)
 
خوشه کهکشانی غباری عظیم که در عکس یک رصد‌گر به وضوح خود را نشان می‌دهد

توضیح عکس: خوشه کهکشانی یا ابل ۱۶۵۶ Abell 1656 از بیش از هزار کهکشان شناخته شده تشکیل شده است.
اعتبار عکس: Adam Block/Mount Lemmon SkyCenter/University of Arizona
 
خوشه کهکشانی غباری Coma cluster of galaxies بسیار بزرگی در این عکس دیدنی که به دست یک رصدگر گرفته شده، می‌درخشد.
آدام بلاک عکاس نجومی این تصویر را از خوشه کهکشانی غباری یا ابل ۱۶۵۶ در فوریه ۲۰۱۲ از مرکز رصد کوه لمون در آریزونا گرفته است.
این خوشه عظیم که در فاصله ۲۲۱ میلیون سال نوری از زمین در صورت فلکی گیسوی برنیکه قرار دارد، از بیش از ۱۰۰۰ کهکشان شناخته‌شده تشکیل شده است. یک سال نوری زمانی‌ست که نور در مدت زمان یک سال می‌پیماید و تقریباً برابر است با ۱۰ تریلیون کیلومتر.
ابل ۱۶۵۶ یکی از دو خوشه مهم است که از ابرهای غباری تشکیل شده. این خوشه چندین کهکشان بسیار درخشان دارد. ناحیه مرکزی خوشه NGC۴۸۷۴ و NGC۴۸۸۹ دو کهکشان بیضی‌شکل را در خود جا داده است. این خوشه هم مانند اکثر خوشه‌ها مقادیر زیادی از ماده تاریک و گازی که اشعه ایکس داغ از آن متصاعد می‌شود، تولید می‌کند.
 
 
نوشته: جو رو Joe Rao نویسنده ستون رصد آسمان SPACE.com      ۱۵ ژوئن ۲۰۱۲
منبع:URL:http://www.space.com/15223-coma-cluster-galaxies-skywatcher-photo.html. Accessed: 2012-06-18. (Archived by WebCite® at http://www.webcitation.org/68W3pNP4N)