این منظره پر از لکه، دهانه برخوردی تایکو، یکی از نقاط با ظاهر بسیار خشن بر روی ماه ما، را نشان می‌دهد. عکس: NASA/ESA/D. Ehrenreich این منظره پر از لکه، دهانه برخوردی تایکو، یکی از نقاط با ظاهر بسیار خشن بر روی ماه ما، را نشان می‌دهد. لیکن مقصود ستاره‌شناسان استفاده از تلسکوپ فضایی هابل ناسا برای بررسی تایکو نبوده است. این عکس به قصد آماده‌سازی برای مشاهده گذر ناهید از مقابل خورشید در تاریخ ۵ و ۶ ژوئن -۱۷ خردادماه- گرفته شده است.

هابل نمی‌تواند مستقیماً به خورشید بنگرد پس ستاره‌شناسان برآنند که این تلسکوپ را به سمت ماه تنظیم کنند به این منظور که از ماه مانند آینه‌ای استفاده کنند که نور بازتاب‌یافته خورشید از آن را گرفته و قسمت کوچکی از آن نور را که از میان جو ناهید می‌گذرد، جداسازی نمایند. بر آن میزان کوچک از نور اثرانگشتی از محتویات جو سیاره قابل تشخیص است.

در این مشاهدات عیناً روشی به‌کار بسته می‌شود که هم‌اکنون برای نمونه‌برداری از جو سیارات غول‌پیکر خارج از منظومه شمسی که در حال گذر از مقابل ستاره خودشان هستند، استفاده می‌شود.

در مورد مشاهدات مربوط به گذر ناهید، ستاره‌شناسان هم‌اکنون هم محتویات شیمیایی جو این سیاره را می‌دانند، و نیز اینکه این محتویات نشانی از زندگی بر روی سیاره ندارد.اما گذر ناهید از آن‌جهت مورد استفاده قرار خواهد گرفت که نشان دهد آیا این روش امکان دارد که آثار بسیار محو یک سیاره زمین‌گون، حتی سیاره‌ای که ممکن است مناسب برای حیات باشد را خارج از منظومه شمسی، در حالی‌که از مقابل ستاره خود گذر می کند، شناسایی کند.

ناهید جایگزینی خوب در این آزمایش است چرا که در اندازه و چگالی همانند سیاره خود ماست. ستاره‌شناسان از زرّادخانه‌ای از تجهیزات هابل، دوربین پیشرفته برای تحقیقات، دوربین واید فیلد ۳، و یک تلسکوپ فضایی برای به‌تصویر درآوردن طیف‌نگاری بهره خواهند جست تا گذر را در ترکیبی از طول‌موج‌ها از فرابنفش تا نزدیک فروسرخ ببینند. هابل در حین گذر تصاویری را خواهد گرفت و به طیف‌نگاری خواهد پرداخت به نحوی که نور خورشید به رنگ‌های تشکیل‌دهنده‌اش که می‌تواند اطلاعاتی درباره محتویات جو ناهید فاش کند، تجزیه گردد. هابل برای مدت هفت ساعت، قبل، ضمن و بعد از گذر، به ماه خواهد نگریست، به‌طوریکه محققان بتوانند به مقایسه این اطلاعات بپردازند. ستاره‌شناسان به دنبال نشان‌های طیفی به‌غایت ظریف هستند و از اینرو به مشاهداتی طولانی نیاز دارند.

تنها یک از صدهزارم نور خورشید از میان جو ناهید فیلتر شده و از سطح ماه بازتاب می‌یابد. این عکس که با دوربین پیشرفته هابل برای تحقیقات گرفته شده جزئیاتی از سیمای ماه به کوچکی ۱۷۰ متر را آشکار می‌سازد. «چشم گاوی» bulls-eye بزرگی که در نزدیکی بالای عکس دیده می‌شود، دهانه‌ای برخوردی‌ست که در اثر برخورد شهابسنگی در حدود ۱۰۰ میلیون سال پیش شکل گرفته است. رده‌های روشنی که از دهانه منشعب می‌شوند از موادی که از محل برخورد در زمان تصادم شهابسنگ خارج شده، تشکیل شده است. تایکو در پهنای حدود ۸۰ کیلومتر گسترده شده و در لبه‌های آن از موادی که تا حدود ۵ کیلومتر از سطح دهانه بالا آمده، احاطه شده است. تصویر ۷۰۰ کیلومتر پهنا را نشان می‌دهد که حدوداً برابر است با کمی بزرگ‌تر از ایالت نیومکزیکو. از آنجا که ستاره‌شناسان تنها یک‌بار فرصت مشاهده گذر را می‌یابند، می‌بایست نحوه انجام مطالعه را به دقّت برنامه‌ریزی می‌کردند.

مشاهدات آزمایشی ماه قسمتی از این برنامه‌ریزی بود که در ۱۱ ژانویه ۲۰۱۲ صورت گرفت، چنانکه تصویر حاضر نیز قسمتی از حاصل آن است. برای این عملیات لازم است که هابل برای مدت بیش از ۷ ساعت که گذر رخ می‌دهد، در یک مکان ثابت شود. برای حدود ۴۰ دقیقه از هر ۹۶ دقیقه که هابل به دور زمین می‌چرخد، زمین دید هابل از ماه را مسدود می کند. بنابراین در طی مشاهدات آزمایشی ستاره‌شناسان می‌بایست اطمینان حاصل می‌کردند که می‌توانند هابل را دقیقاً به سمت یک نقطه نشانه‌گیری کنند. این آخرین بار در قرن حاضر خواهد بود که رصدگران عبور ناهید از مقابل خورشید را می‌توانند ببینند. گذر بعدی تا سال ۲۱۱۷ رخ نخواهد داد. گذرهای ناهید در جفت‌های با فاصله ۸ سال از هم اتفاق می‌افتد. آخرین گذر در سال ۲۰۰۴ مشاهده شد.

تلسکوپ فضایی هابل پرو‌ژه‌ای برای همکاری بین‌المللی بین ناسا و سازمان فضایی اروپاست. مرکز پرواز فضایی گودارد متعلق به ناسا NASA's Goddard Space Flight Center در گرین‌بلت ایالت مریلند Greenbelt, Md تلسکوپ را مدیریت می‌نماید. هدایت ماموریت‌‌های علمی هابل با مؤسسه دانش تلسکوپ فضایی Space Telescope Science Institute در بالتیمور ایالت مریلند Baltimore, Md می‌باشد. این مؤسسه به وسیله اتحادیه دانشگاه‌ها برای تحقیق در ستاره‌شناسی در واشنگتن اداره می‌گردد.

برای تصاویر و اطلاعات بیشتر درباره مشاهده ماه و گذر ناهید توسط هابل و برای اطلاعات بیشتر درباره تلسکوپ فصایی هابل http://hubblesite.org/news/2012/22http://www.nasa.gov/hubble را ببینید.



منبع: http://www.nasa.gov/mission_pages/hubble/science/transit-mirror.html Cheryl Gundy, STScI Copyright ©2012 NASA.gov