کلوپ نجوم رادیویی انجمن نجوم آماتوری ایران
به نام او که جز از او نخواهیم

دوستان انجمن نجوم آماتوری ایران بارها صدای این انجمن را از تریبون ها و بخش های متنوع نجومی شنیده اند اما این بار جمعی از شیفتگان نجوم تحت عنوان کلوپ نجوم رادیویی در زیر سایه انجمن نجوم آماتوری ایران سعی دارند باشما از صدایی دیگر بگویند . صدایی که شاید تا به حال نشنیده باشید و یا اگر شنیده باشید با فرکانسی ضعیف نجوم رایویی صدایی است که می خواهیم از آن برایتان بگوییم.
شاید تا به حال چیزی از نجوم رادیویی نشنیده باشید یا اطلاعات کمی در این زمینه عظیم جهانی داشته باشید در این مجال کوتاه سعی داریم تا با شما( در حد توان) اندکی از ضرورت این علم که در عین نو پا بودن نقش بسیار بزرگی در عرصه نجوم و تغییر دیدگاههای بشر در نگاه به جهان هستی و آن یکتای آفرینش داشته است بگوییم . نقشی آنچنان عظیم که بسیاری از فیزیکدانان و حتی دانشمندان رشته های دیگر علوم را به سوی خود کشانده است .
تفاوت اساسی میان اختر شناسی و سایر علوم در آن است که اجرام نجومی آن قدر از ما دور هستندکه دسترسی فیزیکی به آنها تقریبا نا ممکن است و تنها راه ارتباط با این اجرام ، نوری است که از آنها به ما می رسد این ارتباط فقط به خاطر سلولهای حساس نور در پرده شبکیه چشم ما میسر شده است .
اما آیا اگر این عضو در بدن ما نبود تمامی زیباییهای آسمان برایمان پنهان می ماند ؟
آیا هیج راه دیگری برای دسترسی به آسمان و گشودن رازهای نهان آن امکان پذیر نبود ؟
آیا تنها راه شناخت این اجرام مشاهده مستقیم آنهاست ؟
تصور اینکه اجرام سماوی قادر هستند در طیف دیگری جز طیف نور مرئی برای ما قابل درک باشند سالها پیش از کشف نجوم رادیوی بوجود آمده بود.

تعدادی از بزرگان علم مانند توماس ادیسون ، اولیورلوج ، ماکس پلانک پیش بینی کردند که خورشید باید امواج رادیویی از خود منتشر کند و لوج سعی داشت تا این امواج را شناسایی کند ولی بدلیل محدودیتهای تکنیکی آن زمان موفق به تشخیص آنها نشد.
در سال 196معادله ماکسول نشان داد که منابع ستاره ای تنها در طیف نورمرئی از خود اشعه ساطع نمی کنند بلکه این منابع امواجی با طول موج کوتاه تر (اشعه ایکس ) و بلندتر (گرما ، موج رادیوی ) از خود گسیل می کنند . درحقیقت ستارگان نیز چون همه اجسام داغ در همه قسمتهای طیف الکترومغناطیسی از خود اشعه ساطع می کنند .
در واقع سلولهای حساس چشم ما فقط به بخش کوچکی از این طیف وسیع حساس است بنابراین اشکال از چشم ماست که نمی تواند سایر طیف ها را مشاهده کند . چه بسا بسیاری از اجرام آسمانی در سایر قسمتهای طیف ، امواجی رابرای ما می فرستند که از چشم ما پنهان می ماند .
پس اگر بخواهیم اجرام سماوی را آنگونه که هستند در سایر طیف های الکترو معناطیسی مشاهده کنیم دیگر تلسکوپ های نوری جوابگو نخواهند بود و باید از راه دیگری وارد شویم . باید ابزاری مهیا کنیم که بتواند ما بقی طیف را دریافت و برای ما آشکار سازی کند اما مشکل بزرگ بر سر راه ، جو زمین است . جوی که ما را از بسیاری از تشعشات مضر مصون می دارد این بار بسیاری ازاطلاعات مهم آسمانی را فیلتر می کند و امواج ستارگان را تقریبا در تمامی بخشهای طیف الکترومغناطیسی جذب می کند خوشبختانه نور مرئی و امواجی که موضوع بحث و فعالیت ما هستند توانایی عبور از این سد دفاعی زمین را دارند این طیف از امواج همان طیف امواج رادیویی است . بنابراین راه دیگری که برای مشاهده اجرام سماوی وجود دارد آشکار سازی این امواج است .
همان گونه که برای مشاهده بصری اجرام سماوی به ابزاری به نام تلسکوپ نوری محتاج بودیم تا به چشمان ما قدرت مشاهده ستارگان و جهان هستی را بدهد حال نیز برای دریافت امواج رادیویی به ابزاری خاص به نام تلسکوپ رادیویی نیازمندیم.
آنچه که در نجوم داریویی در مقایسه با نجوم نوری قابل توجه است آن است که نور ستارگان را فقط در هنگام شب می توان مطالعه کرد اما امواج رادیوی را در بیست و چهار ساعت شبانه روز می توان مورد بررسی قرار داد . این امواج تقریبا بی آنکه با مانعی روبه رو شوند از خلال گاز و غبار میان ستاره ای که نواحی وسیعی از کیهان را فراگرفته و از میان ابرها و لایه های جو زمین گذر کرده و به ما برسد.
در حالیکه رصد خانه های نوری را معمولا در قله ها می سازند تا بالاتر از لایه بزگی از جو باشند نکته اصلی در تعیین محل استقراررصدخانه رادیویی دور بودن آنها از علائم رادیویی و تلویزیونی و نویزی که منشا آن سیستم احتراق اتومبیل و هواپیماهاست است .
برای آنکه یک تلسکوپ نوری خوب کار کند می باید سطحی صاف و صیقلی داشته باشد . به این معنا که قطر هیچکدام از خلل و فرجهای روی اینه نباید از یک بیستم طول موج نور بیشتر باشد در غیر این صورت تلسکوپ نمی تواند تصویری صاف و واضح از موضوع مورد نظر ایجاد کند . طول موج نور مرئی بسیار کوتاه است ( در حدود 0.5 میلیونیم متر) به همین دلیل ساختن آینه تلسکوپ های نوری همیشه کاری پرزحمت و گران بوده است . اما در مورد تلسکوپ های رادیویی مسئله خیلی فرق می کند . طول موج این امواج از چند میلی متر تا چندمتر متغیر است مثلا برای تلسکوپی که در طول موج 1 متر کار می کند اگر سوراخی به قطر 5 سانتی متر وجود داشته باشد مهم نیست. امواج رادیویی با طول موج 1 متر این سوراخ را نمی بینند. با این حساب ساختن تلسکوپ های رادیویی بسیار آسانتر و ارزانتر از تلسکوپ های نوری است و به همین دلیل قطر بشقابهای تلسکوپ های رادیویی اغلب بسیار بزرگتر از اینه تلسکوپ های نوری است.
در مقابل این خاصیت مهم امواج رادیوبی ، تلسکوپ های رادیویی یک عیب بزرگ دارند وآن پایین بودن توان تفکیک آنهاست که با ساخت تلسکوپ ها به صورت آرایه ها و استفاده از روش تداخل سنجی این عیب مرتفع شده است .
در موارد بسیاری تلسکوپ های رادیویی کشفیاتی بسیار مهم تر نسبت به تلسکوپ های نوری داشته اند که هر روز از منابع مختلف خبری می شنویم از آنجمله می توان به شناسایی طبیعت اخترنما ها و تپ اخترها و نقشه برداری آسمان بر اساس علائم گوناگون گسیل شده از ستارگان ، سحابی ها و کهکشانها اشاره کرد.
مطالعه امواج رادیویی نه تنها برای شناسایی جهان هستی و آنچه که پیرامون زمین کوچکمان می گذرد لازم و ضروری است بلکه با شناسایی تاثیرات مستقیم و غیر مستقیم این امواج بر ساکنان این کره خاکی شاید بتوان گامی عظیم در بهبود کیفیت زندگی بشریت برداشت .

علیرغم توجه کمتر به نجوم رادیویی در ایران و نبود برنامه ریزیهای آموزشی و پژوهشی در این زمینه، پیش از این در سال جهانی نجوم(2009 میلادی) با بنیان گذاری این کلوپ جذاب در انجمن نجوم آماتوری ایران، سلسله نشستهای علمی را هر هفته بصورت منظم با دوستان شیفته گرایش نجوم رادیویی آغاز نمودیم وهم اکنون بر آنیم با دوره های آموزشی کلاسیک و برنامه ریزی شده، ابتدا شما را با تاریخچه و مفاهیم علمی اولیه این رشته آشنا و سپس با استمرار دوره های آموزشی علمی تئوری و عملی تا مرحله ای شما را همراهی نماییم تا خودتان به درجه ای از توانمندی کاربردی برسید که اقدام به ساخت یک رادیو تلسکوپ نموده و صدای دلنشین سیارات و اجرام اعماق آسمان را آشکار سازی نموده  و ثبت نمایید.
برای گام نهادن کاربردی در این عرصه می توان از ابزارهای ساده ای هم چون یک رادیوی کوچک و آنتی با هزینه ناچیز و اطلاعات فنی کم شروع کرد .
ما نیز برآن آمدیم با همین قدم های کوچک آموزشی به این دنیای عظیم شما را راهنما باشیم و دریچه هایی از این علم جذاب را به روی مشتاقان نجوم بگشاییم.که ما به سان قطره ای در این اقیانوس بیکران دانش هستیم اما می خواهیم بزرگ بیندیشیم. بیایید تا با هم  و تنها با اندیشه بزرگ ایرانی مان آن گونه باشیم که آیندگانمان از گذشتگانشان شرمگین و شرمسار نباشند .حالا که می توانیم گامی برداریم ، برداریم . پیش از آنکه پاهایمان آنقدر سست شود که توانی برای رفتن نماند .چنانچه علاقمند به شرکت در جمع رصدگران رادیویی آسمان هستید ضمن تماس با کلوپ نجوم رادیویی انجمن، ازطریق فرمهای مربوطه  اقدام نمایید. منتظر قدمهای استوارتان هستیم کلوپ نجوم رادیویی انجمن نجوم آماتوری ایرانradioastronomy@iaas.ir