رویت هلال اما این بار در روز !

چهارشنبه 18 دی 1387 - 19:33 | شاخه :

رؤیت هلال | 3716 بازدید | 0 دیدگاه

مرا چشمی است خون افشان زدست آن کمان ابروی آسمانیاهمیت پژوهشها و مطالعات کاربردی در حوزه نجوم و شناخت دنیای پر رمز و راز اختر شناسی بر کسی پوشیده نیست ، بویژه آنکه نتایج حاصله در زندگی روزمره و نیازمندیهای جامعه نقش

داشته باشد. موضوع رویت هلال ماه از جمله تاکیدات دینی ما مسلمانان از هزار و اندی سال قبل بوده است که در این دوران با توجه ویژه ای که طی چندین سال اخیر با برگزاری دو سالانه های رویت و پذیرش ابزارهای رصدی در امراستهلال و تجهیز و پشتیبانی گروههای علاقمند ، شکل علمی و منسجم تری به خود گرفته است ،می رود تا با رفع اشکالات و برخی موانع ، با روشی دقیق تر و با استفاده از گروههای پر توان در سراسر کشور ، جایگاه ویژه خود را تصاحب و نبوغ نسل امروز کشور عزیزمان ایران را به جهانیان عرضه بدارد. هر از چند گاهی پدیدار شدن یک هلال بسیار جوان و یا رکورد شکن ، نظر شیفتگان کمان ابروی آسمانی را به خود جلب و آنها را مجذوب شکل خود می نماید . خوشبختانه کم نیست مقالات ، سخنرانیها ، دوره های آموزشی و رکوردهایی که از تلاش فعالان عرصه علم اختر شناسی آماتوری کشور شاهد هستیم. از آنجا که در اکثر پایگاههای اینترنتی مرتبط با ستاره شناسی و برخی نشریات به پاره ای از این تلاشها اشاره شده است از تکرار آن پرهیز نموده و از نگاه آماری که بعضاً کسل کننده و در این بحث نیز نمی گنجد نیز صرفنظر می گردد و تلاش خواهد شد با بیانی ساده و نه چندان تخصصی به ضوابط رویت پذیری هلال مورد توجه این مقاله پردا خته و هلال شامگاهی رمضان 1428 که شیفتگان رویت در سراسر خاک این اهورایی سرزمین می پراکند تا با توان ودانش کافی به رصد این جرم آسمان شامگاهیکه اینبارهلال رمضان امسال جرمی برای رصدگران در روزمحسوب می شودبپردازند را مورد توجه قرار می دهیم.شرح این نکته ضروری است که درعرصه علم نجوم نیز رکورد شکنی و نام آوری وجود دارد و اذهان خلاق و چشمان تیز بین می توانند هلالهایی که در برخی ضابطه ها حتی از حدهای تجربی هلالهای رصد شده در جهان نیز دارای مقادیر پایین تری باشند را با چشم غیر مسلح و یا با استفاده از دوربینهای دو چشمی و تلسکوپ رصد نموده و نام خود را در فهرست رکورد شکنان ضابطه های رویت هلال ماه جهان ثبت نمایند .
علیرغم آنکه پیشینه رویت هلال ماه در جوامع اسلامی به حدود 14 قرن می رسد و شماره ماه گرد اسلامی بیان گر این مطلب است (بطور مثال شماره ماه گرد اسلامی رمضان 1428 عدد 17132 است در حالیکه شماره ماه گرد نجومی آن 1047 می باشد) ، اما بصورت مستدل وبا ارایه گزارشهای نسبتاً مدون رویت هلال از سال 1878 میلادی آغاز ونام رصد گرانی مثل استیون ان شور و جیمز استم در رویت هلال با چشم و ابزار در دهه های اخیر بیشتر بر سر زبانها قرار گرفته است والبته برخی از این رکوردها توسط رصدگران پر تلاش کشورمان زیر سوال رفته است که نشان از پیشرفت داخلی در این زمینه است. شماره ماه گره نجومی نیز که برای اولین بار ادوارد براون از سال 1923 میلادی آن را بنیان گذاشته است ، در گزارشها و پیش گزارشهای رصدی به چشم می خورد که با توجه به زمان آغاز این شماره گذاری طبیعی است که از ماه گرد اسلامی عددی به مراتب کوچکتر داشته باشد. در کشورمان با بر پاشدن نهضت پیشرفت نجوم آماتوری ، رویت هلال نیز از این قاعده مستثنی نماند و با توجهات ویژه مسئولین کشور از توان بالاتری برخوردار گردیده است ، مسلماً در شرایط ایده آل برای انجام اینگونه تلاشهای علمی نیستیم و می توان با ایجاد وحدت رویه ، تجهیز کاملتر گروهها ، ارایه آموزشهای تئوری و رصدی و نظایر آن همراه با برگزاری کنفرانسها و گردهمایی های سالانه و ارایه مقالات نو در این زمینه ، شاهد رشد و تکامل در خور این رشته باشیم .در همین جا مناسب است اشاره کنم که روز 14 شهریور گردهمایی یک روزه رویت هلال که سومین کنفرانس کشوری در این زمینه بود، امسال از سوی شورای محترم مرکزی تقویم موسسه ژئوفیزیک در تالار اجتماعات فردوسی دانشگاه تهران برگزار گردید و در روز قبل آن یعنی 13 شهریور ماه جاری برای اولین بار نشست آموزشی گروه های رصدگرجهت کار با تلسکوپ با حضور چندین گروه مجرب رویت هلال که همراه با ابزارهای نسبتاً پیشرفته رصدی از تهران و سایر شهرهای کشورمان در این برنامه حضور یافته بودند به اجرا در آمد که در نوع خود منحصر بفرد بود و راصدان به تبادل تجربیات پرداختند.
اما قبل از بررسی تحلیلی ضوابط رویت هلال رمضان امسال خوب است نگاهی به جدول پیش گزارش رصدی این هلال که همچون دیگر هلالهای نویدگر آغاز ماه نو قمری در پایگاه اینترنتی انجمن نجوم آماتوری ایران نیز قرار گرفته و بصورت خبرنامه همه ماهه طی چندین سال اخیر در اختیار اعضای این مرکز گذاشته می شود ، بیاندازیم و بدنبال آن شرح کوتاهی از برخی ضابطه های مهم ارایه خواهد شد.
?جدول ضوابط علمی رویت پذیری هلال رمضان در شامگاه 29 شعبان

مشخصات هلال شامگاهی رمضان1428 (بر اساس محاسبات مکان مرکزی)
روزچهارشنبه 21 شهریور1386 برابربا29 شعبان1428 و مطابق با 12سپتامبر2007 میلادی
مشخصات: تهران –43 mوd35عرض شمالی و m26 و 51 d طول شرقی
لحظه غروب خورشید*	18h 16m 44s
سمت خورشید *	275d 44m 15s
سن ماه *	26/04h
سمت ماه *	264d 10m 06s
جدایی زاویه ای ماه وخورشید *	12d 04m 24s
اختلاف سمت ماه و خورشید*	11d 34m 09s-
ارتفاع ماه *	2d 51m 43s
طول کمان ماه	125d
فاز ماه	1/16%
مکث ماه	17m 16s
لحظه غروب ماه	18h 34m 00s
سمت ماه درلحظه غروب ماه	266d 34m 15s
فاصله ماه از زمین	401053 km

* در لحظه غروب خورشید همانگونه که در این جدول مشاهده می نمایید ، با یک هلال خاص روبرو هستیم چرا که برخی ضابطه ها نظیرمکث و ارتفاع حکایت از یک هلال پر مشکل برای رصدگر در شامگاه این روز دارد و چون در گذشته نیز رصدگران با هلالهای بسیار جوان و یا با مقادیر بحرانی برای رویت آنها روبرو بوده اند ، این بار نیز با انجام محاسبات و گزینش سایتهای رصدی بالاخص در استانهای جنوبی سعی در شکار این هلال می نمایند. اما رویت این هلال در روز از ویژگی خاصی برخوردار است. جالب اینجاست در هیچ کجای کشور هلال رمضان 1428 با چشم غیرمسلح دیده نمی شود . تقریباً معیارهای رویت پذیری متداول ،ایران را کاملاً خارج از خط رویت پذیری می داند و طبق یکی از معیارهایی که مدت زیادی نیست ارایه شده (معیارعوده) ،نیمی از کشور درون خط رویت پذیری قرار گرفته است. به جدایی زاویه ای ، فاز و طول کمان مناسب در این هلال رصدگران عزیز در جدول فوق توجه داشته باشند و اگرهمواره در جلسات ونشستهای تخصصی بر استفاده از تلسکوپهای با قابلیت ردیابی و تجهیز رصد گران به آن همواره تاکید داشتیم، بیشتر برای جلوگیری از استفاده دوچشمی های غیر کالیبره و دارای مشکل برای رویت هلالهای بحرانی بود و دیگرآنکه هلال در روز و هلالهای شامگاهی خاص با تلسکوپهای ردیاب بهتر شکار می شوند و به آن می توان با اطمینان بیشتری استناد کرد که خوشبختانه مورد اقبال عمومی قرار گرفته است. گروه رویت هلال انجمن نجوم آماتوری ایران نیز با تلاشهای سالیان اخیر ،همراه با دیگر گروههای رصدگر به این مهم اقدام می کندکه این بار به حیث کیفی، گروههایی برگزیده و اعزام می شوند.گروه رویت انجمن با اعضای خود به استان مرکزی وشهرستان تفرش موطن و مدفن ابرمرد تاریخ علم عصر حاضر ایران،پرفسور حسابی عزیمت خواهد نمود و علیرغم آنکه این منطقه رصدی بالاتر وخارج از خطوط رویت پذیری در تمام معیارهای موجود است اما گروه درکنار رصدگران پر تلاش آن استان به رویت این هلال در روز با ابزارهای ویژه خود می پردازد. هرچند رویت یاعدم رویت این هلال گامی تحقیقاتی درحوزه رویت هلال است ،رصد این هلال در آن منطقه می تواند معیارهای موجود جهانی را کاملاً زیر سئوال ببرد وتاکیدی بر ضرورت ارایه معیارهای جدید خواهد بود . انجمن گزارش رصدی گروه را از طریق پایگاه اینترنتی مرکز و دیگر رسانه های جمعی کشور در اختیار عموم مردم عزیز کشورمان قرار خواهد داد.
گفتیم هلال رمضان امسال از نظر ارتفاع و مکث(در هنگام غروب خورشید) و برخی فاکتورهای دیگر خاص وپر مشکل محسوب می شود .در توضیح این فاکتور ها باید عرض کنم ارتفاع ماه ،همان پای عمود ماه به افق در زمان غروب خورشید است. مکث هلال نیز از تفاضل زمان غروب خورشید از زمان غروب ماه بدست می آید. طول کمان با در نظر گرفتن یک دایره ساعت و منطبق کردن شکل هلال بر صفحه ساعت حاصل می آید. همانگونه که براحتی در می یابید که در دایره 36درجه ،طول کمان منطبق بر هرصفحه مدورساعت، مثلاً از ساعت2 تا 6 را در نظر بگیرید. طول کمان منطبق بر آن برابر12درجه می شود چرا که فاصله زاویه ای بین هر ساعت 3درجه خواهد بود . فاز ماه با توجه به روشنی هلال برآورد می شود وبه درصد بیان می شود ، بدین معنی که این هلال چه مقدار از صد در صد روشنایی ماه ،روشنی دارد. بدیهی است سن هلال نیز همان زمان گذر از مقارنه (لحظه در یک صفحه قرار گرفتن مرکز ماه ،خورشید و زمین در گردش ماه بدور زمین) تا لحظه اولین غروب خورشید است. بدین معنا که اگر بطور مثال لحظه مقارنه 6 صبح و غروب آفتاب آنروزساعت 18 باشد،سن هلال برابر12 ساعت است. زمان مقارنه هلال رمضان 1428 ساعت 16:14:9 روز سه شنبه 2شهریور است .جدایی زاویه ای نیز مقدار زاویه ای است که بین مرکز قرص خورشید و قرص ماه به راس چشم انسان ایجاد می شود. در برخی معیارها نیز به ضخامت میانی هلال توجه شده که به دقیقه کمان بیان می گردد. خوب است به جدول پیش گزارش رصدی این مقاله نگاهی بیافکنید در نظر داشته باشید چون دوره هلالی ماه 29.53 روز است ما در شامگاه روز 29 ماه قمری اقدام به رویت هلال می کنیم ،در صورتی که هلال رصد شود ماه قمری 29 روزه تمام شده و فردای آنروز آغاز ماه جدید است درغیر این صورت حتماً در غروب روز بعد هلال مشاهده و ماه 3روزه تمام می گردد چرا که ماه قمری با توجه به اشارات بالا 28 روزه و یا 31 روزه نخواهد بود.
نتیجه آنکه همانگونه مشاهده می کنید رویت هلال نیز بحثی کاملاً علمی، قابل محاسبه و در عین حال در دسترس عموم برای مطالعه و تحقیق است که این مهم از خصیصه های علم با معنی خالص آن است وخصیصه علم عمومی بودن آن است و آماتورهای ایران وجهان نقش زیادی در پژوهشها و مطالعات امروزی دارند و دقیقاً به همین علت آماتورها نقش اساسی در پیشبرد علم اختر شناسی داشته اند چرا که مفهوم آماتور نه به معنی غیر حرفه ای بلکه با معنای علاقمند و دلبسته است که بدون چشم داشت فقط برای انجام یک کار علمی تفننی و از سر کنجکاوی و پاسخ به ذهن جستجوگر که از ویژگیهای متمایز انسان با سایر موجودات است به این مطالعات و رصدها اقدام می کند .البته امروزه نرم افزارها و امکانات محاسباتی سریعی برای موضوعات مختلف نجومی طراحی گردیده است که شرایط محاسبات را بسیار آسان نموده اند و امیدواریم در فرصتی دیگر به شرح وآموزش نحوه کار با آنها بتوانیم بپردازیم. در پایان آرزو می کنیم همانگونه که علم فرایندی اجتماعی و با تلاش گروهی محقق می شود ،گروههای رصدگر بویژه علاقمندان به اجرای طرحهای پژوهشی در زمینه رویت علمی هلال ماه به ایجاد مرزهای نوین در مقادیر تجربی جهانی رویت دست یافته و برگ زرینی به افتخارات تلاشگران صحنه علم ودانش بیافزایند.بدیهی است تفاوت نگرشهای کشورهای مختلف در تعیین ظوابط برای آغاز ماه قمری تا رسیدن به یک وحدت رویه منطقی در جهان اسلام ،تاثیری بر تلا شها و زحمات علمی در کشور نمی گذارد و به مفهوم اشتباه در فعالیتهای داخلی نبوده ونیست. امیدوارم این مقاله کوتاه روشنگری هر چند ناچیز برای شما عزیزی که برای مطالعه آن فرصت گذاشتید به همراه داشته باشد. گزارشات و اخبار رویت ماه را می توانید دربخش ویژه رویت هلال سایت اختصاصی منجمان آماتورکشور به آدرس www.iaas.irدنبال نمایید.رصد موفقی را همراه با آسمانی صاف برای رصدگران آرزومندیم.

اشتراک گذاری در:

بیشتر بخوانید

بیان دیدگاه

- لطفاً نام و دیدگاه‌ خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- سایت انجمن نجوم آماتوری ایران مجاز به ویرایش ادبی دیدگاه‌ها است.
- دیدگاه‌هایی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی و موارد مغایر با قوانین کشور باشند منتشر نخواهند شد.
- دیدگاه‌ها پس از تأیید منتشر می‌شوند.