پس از آغاز فعالیتهای غیر رسمی پس از میانه دهه 70 خورشیدی و زمانی که در اول امرداد 1380، بطور رسمی نیز انجمن نجوم آماتوری ایران شروع به اجرای برنامه های متنوع علمی آموزشی کرد، تلاش برای تاسیس آن با وجود تمامی ناملایمات آن روزگار، گامی کوچک از دید بنیانگذار آن ولی در عین حال گامی بزرگ برای جامعه آماتوری کشور بود؛ چرا که از آن پس شاهد جو رقابتی و فعالی در این زمینه در سراسر کشور بویژه پایتخت و  همینطور در حوزه رسانه بودیم که هر چند گاهی اوقات نامهربانیهایی را برای انجمن و تلاشگران آن رقم می زد اما باعث سرعت گرفتن و تنوع بخشیدن این فعالیتها  نیز بود.

کودکان ونوجوانانی که در دوره های آموزشی و شامگاهها و شبهای رصدی انجمن رشد یافتند، خود محوریت فعالیت در مراکز نجومی بسیاری را بر عهده گرفتند اما انجمن همچنان به هدف اصلی خود یعنی ارایه آموزشهای تئوری و کاربردی،  به همراه ترویج دانش کهن اخترشناسی می اندیشید و در این راستا گام بر می داشت. اکنون پس از دو دهه فعالیت رسمی این مرکز کشوری مزین به نام ایران، همان نوآموزان دیروز، افراد توانمند و پر تلاشی شده اند که نه تنها در کشور بلکه در سراسر این کره کوچک خاکی مشغول به تحصیل و انجام فعالیتهای علمی ترویجی هستند؛ مدتی قبل در وبگاه و کانال تلگرام این مجموعه، گزارش علمی زیبایی از خورگرفت کامل شیلی که به همت یار قدیمی و صمیمی انجمن سرکار خانم مونا کریمی نژاد و همسر گرامیشان از قاره امریکا و کشور شیلی واقع در امریکای جنوبی تهیه  و ارسال شد را  همگی شاهد بودیم، اکنون از طریق این گزارش جذاب ، شما را به بازدیدی در سازمان هوافضای کشور آلمان در قاره اروپا دعوت می کنیم که از طریق عضو و دوست صمیمی انجمن جناب آقای علی پزشکپور که با عزم و همت مثال زدنی با وجود سن نه چندان زیاد، برای تحصیل به کشور آلمان عزیمت نموده اند، تهیه و برایمان ارسال گردیده است. بطور قطع فراموش نکرده ایم که سرکار خانم آزاده ضیایی که ایشان نیز همراه قدیمی انجمن بوده و هستند و پس از دریافت مدرک دیپلم در ایران ، با همت والایی که دختران دانش پژوه ایران زمین دارند،  برای کسب مدرک دکتری و تخصص در رشته ای مرتبط در کشور ایتالیا سالیان متمادی مشغول به تحصیل هستند، جهت  برگزاری دوره های مختلف اخترفیزیک پیشرفته انجمن، در زمانهایی که به ایران سفر می کنند، اعلام آمادگی نمودند. امید است از این پس شاهد فعالیت بیش از پیش کلیه اعضایی که در انجمن نجوم آماتوری ایران رشد و فعالیت نموده و در داخل و خارج از کشور بسر می برند باشیم تا این تلاشها را با نام خودشان جهت کلیه مخاطبان پارسی زبان در سراسر جهان منعکس نماییم.

*آشنایی با سازمان هوافضای آلمان

سازمان هوافضای آلمان (DLR) یکی از اصلی ترین بخش های سازمان فضایی اروپا (ESA) است که با تاسیسات و آزمایشگاهایش در دو استان آلمان، وظایف مختلفی را برعهده دارد. در شهر کلن، آموزش بخشی از فضانوردان اروپایی، کنترل تحقیقات میکروجاذبه (بررسی و پشتیبانی علمی انجام تحقیقاتی که در جاذبه نزدیک به صفر در ایستگاه فضایی بین المللی باید انجام شود) انجام شده و همچنین اتاق کنترل برخی ماموریت های رباتیک و فرود بر روی اجرام کوچک (که نمونه مشهور آن ماموریت رزتا است) در نزدیک این شهر قرار دارد؛ قسمت دیگر این سازمان نیز که در استان بایرن و اکثرا در حاشیه شهر مونیخ قرار دارد، مراکز کنترل ماموریت های مستقل سازمان، مرکز کنترل ماموریت ماهواره ای گالیله، آزمایشگاه ها و انستیتوهای تحقیقاتی و همچنین مراکز توسعه و فرودگاه این سازمان قرار دارد.

این سازمان تابحال در بسیاری از ماموریت های سازمان فضایی اروپا از جمله ماموریت های مختلف ماهواره ای، ماموریت های رزتا و فیله (گشتن در مدار دنباله دار  و فرود بر روی آن) و همچین اتصال و کنترل ماژول کلمبوس در ایستگاه فضایی بین المللی (ISS)، نقش موثر و فعال داشته است.

*محدوده تحقیقاتی این سازمان

عموما وقتی نام سازمان هوافضا به میان می آید، ماموریت های ماهواره ای، ارسال فضانورد و کاوشگر به اجرام دیگر به ذهن می آید ولی سازمان هوافضای آلمان (DLR)، فعالیت هایش را در زمینه های بسیار متفاوت تری مانند ربات های پزشکی، ربات های انسان نما، سیستم های مکان یابی زمینی و موارد دیگر دنبال می کند و این پیشرفت های حاصل شده را نه تنها در اختیار سازمان های مربوط برای استفاده در زمین قرار می دهد، بلکه برای استفاده در فضا نیز آن ها را توسعه می دهد تا شرایط ماموریت های فضایی و به ویژه ماموریت های انسانی را بهتر نماید.

*گزارش بازدید

در برخی کشورها از جمله آلمان، سازمان های تحقیقاتی دولتی، هر سال یک روز درهای خود را به روی عموم باز می کنند و در این روز که به نام "روز درهای باز" شناخته می شود، برای مردم نمایشگاهی از دستاوردها و فعالیت هایشان درست کرده و اجازه بازدید از امکانات این سازمان ها فراهم است. سازمان هوافضای آلمان نیز در مهر امسال این برنامه را از ساعت 10 تا 17 به وقت محلی در محل سازمان در مونیخ اجرا کرد.

در محل ورودی، غرفه ای وجود داشت که بروشورهایی برای آشنایی با سازمان و مدال هایی با آرم سازمان و یا آرم ماموریت های سازمان ارائه می کرد. پس از آن در محوطه ورودی، نیروهای اورژانس در کنار حضور برای آمادگی در مواقع لازم، انواع ماشین ها و امکانات خود را نیز به نمایش گذاشته و به گروه های بازدید کننده توضیحاتی در مورد مواردی از جمله دستگاه شوک قابل حمل و احیای قلبی - ریوی می دادند.

*ساختمان رباتیک و مکاترونیک

در این ساختمان، فعالیت های رباتیکی سازمان به نمایش گذاشته شده بود. بخش بزرگی مربوط بود به ربات ها و بازوهای رباتی مانند: بازوهای رباتیکی با دقت و بازه حرکت بسیار بالاتر (به واسطه طراحی متفاوت و نوآورانه)، ربات های انسان نما (با قابلیت های متفاوت از جمله بیان یا حفظ تعادل حتی بر روی سطوح الاکلنگی) و دست هایی که بر روی دست وصل شده و به واسطه دستکشی در دست کنترل می شوند (این دست در راهپیمایی های فضایی که دستکش حجیم امکان انجام کارهای بسیار ظریف را نمی دهد اهمیت زیادی پیدا می کند).

همچنین در این بخش، ربات هایی برای انجام جراحی (با کنترل از راه دور) و استفاده از تکنولوژی واقعیت مجازی (VR) برای کنترل ربات های جراح وجود داشت؛ این ربات ها در حال توسعه برای استفاده در سفرهای فضایی و ایستگاه بین المللی هستند.

یکی از کاربردی ترین تکنولوژی های به نمایش گذاشته شده، ربات بزرگی بود که برای شبیه سازی اتصال یک ماژول رباتیک تعمیر و یک ماهواره (در ابعاد واقعی ولی سرعت بسیار بالاتر) استفاده میشد و این ربات قابلیت شبیه سازی حرکات در جاذبه صفر را دارا است.

از موارد جالب توجه دیگر در این بخش، دستی مکانیکی بود که به یک دسته ی کنترل کننده وصل بود. ویژگی منحصر به فرد این دست، انجام فرامین ارسالی از مرکز کنترل به صورتی بود که اختلاف چندین ثانیه ای تاثیر بسیار کمتری بر عملکرد آن می گزارد و در اکتشافات سیارات دیگر در آینده و زمانی که یک مرکز کنترل در مدار و یک کاوشگر بر سطح باشند، کاربرد فراوانی دارد. از نکات مهم دیگر این فناوری نیز امتحان شده بودن آن است که با فرستادن دستگاه کنترل به ایستگاه فضایی بین المللی، فضانوردان با افراد روی زمین دست داده بودند.

در بخش دیگری از این ساختمان نیز ربات ها و دستگاه های صنعتی که دقت بسیار بالایی در تراش و ساخت قطعات دارند به نمایش گذاشته شده بود.

*آزمایشگاه تکنولوژی (Tech Lab)

در این ساختمان، مطالعات گسترده ای که در مورد ماهواره های نقشه برداری، سیستم های ارسال و دریافت امواج متفاوت در بازه های متفاوت و همچنین امواج و تغییرات آن ها و تاثیر محیط بر امواج، انجام شده بود، به معرض نمایش گذاشته شده بودند. در کنار این ها نیز، در ساعتی از روز، یک پروفسور درباره سیستم های نقشه برداری ماهواره ای و مطالعات امواج مورد استفاده سخنرانی نمود.

*ساختمان مطالعات زمین و بلایای طبیعی

در این ساختمان، دانشمندان تصاویر دریافتی از ماهواره ها را بررسی کرده و به ویژه در مورد بلایای طبیعی مطالعه می کنند و همچنین هشدارهای پیش بینی وقوع بلایای سهمگین را ارسال میکنند و این کار فقط مختص به اروپا یا آلمان نیست بلکه برای مثال در همان روزها، طوفانی در آسیا را هشدار داده بودند. در کنار آن، سیستم های هشدار سونامی را پیشرفت داده و آن ها را در اختیار کشورهای در خطر این واقعه قرار می دهند. در نهایت، تغییرات وضعیت لایه اوزون را نیز تحت نظر دارند و یک شبیه سازی نیز از تغییرات این لایه در چند ماه پایانی سال 2015 میلادی به نمایش گذاشته بودند.

در کنار این موارد، برخی از اطلاعات دریافتی از ماهواره ها به صورت زنده و همچنین از آرشیو قابل مشاهده بود.

در این ساختمان با یکی از دانشمندان محقق در مورد بلایای طبیعی نیز صحبتی داشتم که در جایی از آن به نکته ی جالبی اشاره نمودند؛ این اطلاعات ماهواره ای به صورت تماما رایگان در اختیار سازمان قرار نمی گیرد و علت آن است که نه تنها از ماهواره های سازمان استفاده می شود، بلکه ماهواره های تحت اختیار شرکت های خصوصی نیز تصاویر را به سازمان می فروشند.

*موسسه ارتباطات و ناوبری

در این ساختمان، تکنولوژی های درحال گسترشی در زمینه های ناوبری، ردیابی، و شبکه های ارتباطی به نمایش در آمده بود.

در ابتدا سیستمی را معرفی کرده بودند که از طریق یک اپلیکیشن می توانست تصاویر زنده و اطلاعات نقشه ای به روز در مورد آتش سوزی ها در اختیار مردم و آتشنشانان قرار دهد و همچنین پیام های مرکز امداد را نیز مخابره کند.

سپس بخشی در مورد یک سیستم اضطراری جایگزین GPS برای هدایت هواپیماها از طریق آنتن های زمینی، بود که جهت جلوگیری از هرج و مرج هوایی در مواقع از کار افتادن GPS به کار می رود.

جالبترین و بزرگترین بخش نیز به جدیدترین سیستم سازمان در زمینه شبکه های ارتباطی در ماموریت های کاوشگرها مربوط می شد. هم اکنون اگر قرار به انجام مطالعه ای توسط دستگاه باشد، دانشمندان تصمیم می گیرند که کجا برای سوال مورد نظر پاسخ های بیشتری می تواند داشته باشد ولی این سیستم به این صورت است که چندین کاوشگر که بر سطح سیاره ای فرود می آیند، بین آن ها یک سیستم ارتباطی برقرار می شود و این سیستم ارتباطی داده ها منتقل کرده و براساس آزمایش درخواست شده، تصمیم گرفته می شود که کجا و توسط کدام یک از دستگاه ها آزمایش انجام شود. برای مثال: اگر قرار باشد بر روی تفاوت جاذبه بر سطح مریخ مطالعه انجام شود، تنها حوزه آزمایش و نوع آن به سیستم اطلاع داده می شود و سیستم بر اساس اصول آماری و علمی و برمبنای داده های به دست آمده، تصمیم می گیرد که کجا آزمایش ادامه یابد. با این روش، دیگر نیاز نیست دانشمندان زمان زیادی صرف کنند و تصمیم بگیرند کجا ماموریت ادامه یابد و همچنین تاخیر ارتباطی نیز بی تاثیر می شود که به ویژه در مورد انجام تحقیق بر سطح سیارات دوردست تاثیر قابل توجهی خواهد داشت.

پس از این ساختمان ها، به سمت فرودگاه سازمان رفته و از هواپیماهای تحقیقاتی، هلیکوپترها و پهپادهای متفاوت با سیستم ها و وظایف مختلف دیدن می کنیم که برای علاقه مندان امکان پرواز در هواپیماهای سسنا و گلایدرهای موتوردار بر فراز مونیخ فراهم بود.

سپس به سازمان آرشیو اطلاعات ماهواره ای آلمان (D-SDA) رسیدیم. در این ساختمان می شد بخش آرشیو را دید و تصاویری نیز از آرشیو پخش می شد. همچنین ویترینی از تاریخچه روش های آرشیو و اطلاعاتی در مورد ظرفیت و حجم اطلاعات ذخیره نیز قرار داده شده بود. البته این تنها یکی از چند سایت آرشیو سازی می باشد که با شبکه ای به پهنای باند 600 مگابیت بر ثانیه به یکدیگر متصل شده اند.

بعد از این سازمان، دو ساختمان قرار داشت که از جمله جالب ترین بخش های بازدید بود. ساختمان اول به نام مرکز کنترل گالیله (GCC=Galileo Control Center) و به طور کلی در مورد ماهواره گالیله و ماکت های آن بود، ولی در این بخش برای کودکان غرفه هایی در نظر گرفته بودند که می توانستند نقاشی کشیده و جایزه بادکنک یا سنجاق سینه هایی مزین به آرم سازمان جایزه بگیرند و یا کتاب بخرند و همچنین سوالات خود را بپرسند که مسئولین بخش ها با زبانی ساده و فراخور سطح دانش کودک به آن پاسخ می دادند.

ساختمان آخر نیز که از نظر بصری جذاب ترین بخش بود، در مورد ایستگاه فضایی بین المللی (ISS) و در کنار آن ماموریت های مهم سازمان بود که در آن ماکتهایی با جزئیات بسیار از ایستگاه، پرتابگرهای سازمان فضایی اروپا از ابتدا تاکنون و ماکتی از کاوشگر فیله در حال فرود بر روی دنباله دار روزتا به نمایش گذاشته شده بودند. همچنین در دو زمان متفاوت، دو فضانورد سابق و حال حاضر نیز به طور آنلاین و تماس تصویری صحبت کردند که اتفاق جالبی بود. مهم ترین مورد در این بخش هم ماکتی در ابعاد واقعی از ماژول تحقیقاتی کلمبوس (متعلق به سازمان فضایی اروپا) بود که می شد داخل آن رفت و همچنین از بیرون با جزئیات بسیار دقیقی طراحی شده بود.

در کنار اینها هم یکی از جدیدترین سیستم های شبیه ساز پرواز (هواپیما) در معرض نمایش بود.

و در اینجا بازدید یک روزه ما به پایان رسید.

*سخن پایانی

باید بگویم که در ابتدای بازدید، کمی متعجب شده بودم که برخی از این تحقیقات و تکنولوژی ها ربطی به سفرها و اکتشافات فضایی ندارند اما هرچه پیش رفتم فهمیدم به مدیریت هوشمند سازمان باید تبریک گفت. این سازمان با یک هدف گذاری دوگانه، نه تنها در کوتاه مدت جایگاه خود را به عنوان یکی از اعضای بنیادین سازمان فضایی اروپا به دست آورده، بلکه با استفاده از پتانسیل های بسیار بالای کشور آلمان در موارد صنعتی و با یک دید بسیار گسترده نسبت به آینده، شیوه تحقیقاتی را در پیش گرفته که با ارائه طرح های نوین یا گسترش و پیشرفت طرح های موجود، بتواند همواره حرفی برای گفتن داشته باشد و جایگاه خود را نه تنها در اروپا، بلکه در بین سازمان های فضایی بزرگ دنیا تثبیت کند. فناوری هایی که محدود به ارسال کاوشگر یا امکانات جدید برای آنها نیست و به ابعاد متفاوت سفرهای انسانی و رباتی می پردازد.

اما این نهایت حد فعالیت سازمان نیست. آن ها با استفاده از تکنولوژی هایی که در اختیار دارند، ابزارهایی برای وضعیت های اضطراری هنگام بلایای طبیعی ساخته اند که هم مردم کشور آلمان از آن ها بهره می برند، و هم با ارائه این فناوری ها به سایر کشورها زیر پرچم آلمان، موجب افتخار مردم این کشور شده اند و سود بزرگ این کار نه تنها برای مردم است، بلکه سازمان نیز نظر مردم را برای کسب بودجه جلب می کند و این به معنی آینده تضمین شده است.

این سازمان می تواند الگوی بسیار خوبی برای بسیاری از کشورهای فعال در زمینه اکتشافات فضایی به ویژه آن هایی که تازه به این عرصه وارد شده اند، باشد و کلام آخر آن که مطمئنا از سازمان فضایی آلمان در سال های آینده بسیار خواهیم شنید و عرصه تکنولوژی های فضایی دیگر هیچگاه بطور کامل در اختیار امریکا و روسیه نخواهد بود.