***** انجمن نجوم آماتوری ایران نوروز ایرانی و فرا رسیدن بهار پر طراوت را به ایرانیان اندیشمند، در هر جای این کره کوچک خاکی هستند شادباش گفته؛ رویش جوانه های امید و شادی را در سرای پر مهرتان همراه با سلامتی و موفقیت برای همه پارسی زبانان دنیا آرزومند است. روابط عمومی *****    
پنج‌شنبه 9 فروردین 1403 | 18 رمضان 1445 | 28 مارس 2024
»
»
»
نابغه ای از طوس که مغولها را رام کرد!

نابغه ای از طوس که مغولها را رام کرد!
شنبه 4 اسفند 1397 - 15:06 | شاخه : | نويسنده : روابط عمومی | 7031 بازدید | 0 دیدگاه
نابغه ای از طوس که مغولها را رام کرد!

پنجم اسفند ماه هر سال یادآور بزرگداشت حکیم طوسی می باشد. بیان این نکته ضروری است که واژه "حکیم" در گذشته به افرادی اطلاق میشده که در زمینه های مختلف از جمله دانش، حکمت، اخلاق، دین و معرفت شناختی و نظایر اینها از توان بالایی برخوردار بوده اند ویا به بیان دیگر فرد "جامع الاطراف".

خواجه طوس چنین فردی بوده که به تعبیری حضرت خواجه مغولها را رام کردند و آنها که برای نابودی ایران و ایرانی کمر بسته بودند را به مسیری هدایت کرد که در بهسازی و ساخت بناها واصلاح امور، هم ایشان به ایران خدمات بسیار نمودند و در حقیقت خواجه نصیر به معنای واقعی تهدید را به فرصت تبدیل نمود که باز هم نشان از درایت این ابر مرد تاریخ علم این سرزمین عالم پرور دارد. آثار بجا مانده از معماری آن دوران، بناهای علمی و کاربردی، تکریم دانشمندان اسلامی و ... نشانگر گوشه ای از حرکت و پویایی آن دوره است.
انجمن نجوم آماتوری ایران از ابتدای تاسیس، طی سالیان متمادی بدون دریافت هیچگونه بودجه واعتبار مالی، با نگاه به معرفی مفاخر این مرز پرگهر به همگان بویژه نوجوانان و جوانان رهرو علم، نسبت به بزرگداشت نام و آثارمفاخر تاریخ علم این سرزمین از جمله حکیم طوسی با وجود تنگناها اقدام نموده است اما امروزه با محدودیت پشتیبانی مناسب از گامهای ترویجی از یک سو و با کم شدن طراوت علمی در جامعه و عدم تمایل علاقمندان به همایشهای چهره به چهره با اساتید و دیگر فعالان عرصه علم از سوی دیگر، متاسفانه اجرای بسیاری از طرحهای ترویج علم با مشکلاتی مواجه شده است، قطعا جامعه نجومی به یاد دارد که این مرکز کشوری با نگاه به کارهای بنیادی خواجه نصیرالدین طوسی، بجز همایشهای مرتبط که از سالها قبل برگزار و تا سال 1393 نیز ادامه داشت؛ در روز 5 اسفند سال 1388 همایش با شکوهی در دانشگاه خواجه نصیر با حضور اساتید و علاقمندان به اجرا در آورد و از تمبرهای سال جهانی ستاره شناسی با مضمون رصدخانه مراغه که از آثار بزرگ خواجه بوده است نیز رونمایی گردید، که گوشه ای از توجه این مرکز کشوری طی دو  دهه اخیر به بزرگان تاریخ علم کشور عزیزمان ایران است.


*حکیم طوسى از طلوع تا غروب

تولد

دقایقی چند به طلوع آفتاب شنبه یازدهم ماه جمادی الاول سال ٥٩٧ ق نمانده بود که در خانه یکی از عالمان شهر طوس، طفلی به دنیا آمد که پدر، او را «محمد» نامید. این کودک که در سال های بعدِ زندگی خویش القاب گوناگونی گرفت، ابوجعفر محمد بن محمد بن حسن بن ابی بکر، مشهور به خواجه نصیر طوسی است.


آثار خواجه نصیر

از آن جا که خواجه نصیر دانشمندی بود که بر همه علوم زمان خود احاطه و دربیش تر آن ها تبحّر تام داشت، معرفی آثار وی، کاری بس بزرگ به شمار می آید و قرن هاست که تلاش دانشمندان را به خود معطوف داشته است. از آثار مهم او، می توان به اخلاق ناصری و اوصاف الاشراف اشاره کرد که عرصه تجلی آموزش ها و دیدگاه های اخلاقی اوست. کشف القناع نوشته مستقل خواجه در زمینه ریاضی است. تذکره نصیریه یکی دیگر از آثار اوست که شاه کاری در علم نحو است، معروف ترین اثر خواجه در علوم ادبی، کتاب معیارالاشعاریا عروض فارسی است. هم چنین کتاب های سیر و سلوک، آغاز و انجام و شرح اشارات از آثار دیگر اوست.

فهرست آثار خواجه نصیر‌الدین طوسی مجموعه کتاب‌‌ها و تألیفات خواجه نصیرالدین طوسی (متوفای ۶۷۲ق) است که بیش از ۱۸۰ کتاب و رساله علمی در موضوعات متفاوت به رشته تحریر درآورد. این آثار عبارتند از:

  1. الوافی فی العروض و القوافی
  2. اخلاق محتشمی
  3. اخلاق ناصری
  4. اساس الاقتباس
  5. آغاز و انجام
  6. اوصاف الاشراف
  7. تجرید الاعتقاد در علم کلام
  8. اثبات الفرقة الناجیة
  9. اثبات اللوح المحفوظ
  10. اثبات واجب
  11. اختصاری از رساله رمل
  12. اختیارات مسیر القمر
  13. آداب البحث
  14. اقسام الحکمة
  15. الاسطوانة
  16. الاسئلة النصیریة
  17. البارع در علوم تقویم
  18. البلاغ
  19. التسهیل فی النجوم
  20. الحواشی علی کلیات القانون
  21. الرسالة المنتخبه فی معالم الحقیقة النفس و مایتصل بذلک
  22. العلل و المعلولات
  23. المخروطات
  24. المقالات الست
  25. بیت الباب
  26. بیست باب در معرفت اسطرلاب
  27. تبرا نامه
  28. تجرید المنطق
  29. تجرید فی الهندسه
  30. تجریر کتاب المناظر
  31. تحریر اقلیدس
  32. تحریر الاکر تالیف مانالاوس
  33. تحریر الکتاب جرمی النیرین و بعدیهما
  34. تحریر المعطیات فی الهندسة
  35. تحریر طلوع و غروب
  36. تحریر کتاب الاکر تالیف ثاوذوسیوس
  37. تحریر کتاب الکرة المتحرکة
  38. تحریر کتاب اللیل و النهار
  39. تحریر کتاب الماخوذات فی اصول الهندسة
  40. تحریر کتاب المساکن
  41. تحریر کتاب المفروضات
  42. تحریر کتاب ظاهرات الفلک
  43. تحریر کره و استوانه
  44. تحریر مجسطی
  45. تحریر مطالع
  46. تحریر معرفة مساحة الاشکال البسیطة و الکریة
  47. تحصیل در علم نجوم
  48. تحفة
  49. تذکره نصیریه در هیئت
  50. تربیع الدائرة
  51. ترجمه ادب الصغیر ابن المقفع
  52. ترجمه صور الکواکب
  53. ترجمه کتاب زبده
  54. ترجمه مسالک و ممالک
  55. تسطیح الکرة و المطالع
  56. تعدیل المعیار فی نقد تنزیل الافکار در منطق
  57. تفسیرسوره والعصر
  58. تفسیر سوره الاخلاص و المعوذتین
  59. تقویم علائی
  60. تلخیص المحصل
  61. جام گیتی نما
  62. جواب اسئله چند که از روم پرسش شده
  63. جواب اسئله سید رکن الدین
  64. جواب اسئله شمس الدین محمد کیشی
  65. جواب خواجه به سوال یکی از حکما درباره تنفس
  66. جواب خواجه طوسی به پرسش یکی از دانشمندان در باره مزاج اعضا
  67. جواب در خیریت وجود
  68. جواب عز الدوله سعد بن منصور بن کمونه
  69. جواب محقق طوسی
  70. جوامع الحساب بالتخت و التراب
  71. جواهر الفرائض
  72. جواهر نامه
  73. حکم کردن بر شانه گوسفند و غیره
  74. خریدة العجایب
  75. خلافت نامه
  76. در کیفیت انتفاع به حس
  77. ذیل جهانگشا
  78. ربط الحادث بالقدیم
  79. رسالة اعتقادیة
  80. رسالة النصیریة
  81. رسالة فی النفی و الاثبات
  82. رسالة فی انعطاف الشعاع و انعکاسه
  83. رسالة فی مهیة العلم و العالم و المعلوم
  84. رساله (در آخر مجموعه کتب ریاضی خواجه)
  85. رساله اثبات عقل فعال
  86. رساله اثبات وحدة الله جل جلاله
  87. رساله آداب المتعلمین عربی
  88. رساله استخراج خبایا
  89. رساله اصول دین
  90. رساله الامامة
  91. رساله ای دیگر
  92. رساله ای دیگر در احکام دوازده خانه رمل
  93. رساله بقاء النفس از محقق طوسی
  94. رساله جبر و اختیار
  95. رساله خلق اعمال به فارسی
  96. رساله در اتحاد مقول علیه و مقول
  97. رساله در اثبات جوهر مفارق
  98. رساله در احوال خطوط
  99. رساله در اشارت به مکان و زمان آخرت
  100. رساله در باب قبله تبریز
  101. رساله در بحث از علل و معلولات مترتبه
  102. رساله در بقاء نفس انسانی
  103. رساله در بیان صبح کاذب
  104. رساله در تحقیق قوس قزح
  105. رساله در تقویم و حرکات افلاک
  106. رساله در تولی و تبری به مشرب تعلیمیان
  107. رساله در جواب اسئله محی الدین
  108. رساله در جواب نجم الدین دبیران
  109. رساله در حساب و جبر و مقابله
  110. رساله در حقیقت روح منسوب به خواجه طوسی
  111. رساله در رسم و آئین پادشاهان قدیم
  112. رساله در رمل به فارسی
  113. رساله در شکل قطاع سطحی
  114. رساله در صدور موجودات از حضرت حق
  115. رساله در علل و معلومات
  116. رساله در علم رمل
  117. رساله در علم مثلث
  118. رساله در مباحث طبی درباره نضج
  119. رساله در موجودات و اقسام آن
  120. رساله در نعمت ها و خوشی ها و لذت ها
  121. رساله در نفوس ارضیه و قوای آنها
  122. رساله دیگر در جواب سوال کاتبی
  123. رساله دیگر در جواب همان فاضل
  124. رساله رد ایراد کاتبی بر دلیل حکما در اثبات واجب
  125. رساله رد بر مصادره اقلیدس
  126. رساله سوالیه خواجه از عین الزمان جیلی
  127. رساله سیر و سلوک
  128. رساله ضرورت مرگ
  129. رساله فی احکام الکتف
  130. رساله فی فضیله امیرالمومنین علی علیه السلام
  131. رساله معینیه یا المفید در هیئت
  132. روضة التسلیم
  133. روضة القلوب
  134. زبدة الادراک فی هیئه الافلاک
  135. زبدة الهیئة
  136. زیج ایلخانی
  137. ساقی نامه
  138. سریعة الاثر فی الانجاح المقاصد و کشف الملمات
  139. سی فصل در هیئت و نجوم
  140. شرح اشارات
  141. شرح اصول کافی
  142. شرح التهافت
  143. شرح ثمرة بطلمیوس
  144. شرح رسالة العلم
  145. شرح مختصر فی معرفة التقاویم
  146. شرح مرموز الحکمة
  147. شرح معینیه
  148. صد باب در معرفت اسطرلاب
  149. صلوات خواجه نصیر
  150. ضوابط الطب
  151. فصول نصیریة
  152. فوائد
  153. فوائد ثمانیه در حکمت به عربی
  154. فوائدی از خواجه طوسی
  155. قانون نامه
  156. قواعد العقائد
  157. کتاب الظفر
  158. کتاب المساتیر
  159. کشف القناع عن اسرار شکل القطاع
  160. مختصر در معرفت تقویم
  161. مختصر کرای ارشمیدس
  162. مدخل الرمل
  163. مدخل فی علم النجوم
  164. مسائل هفت گانه
  165. مصارع المصارع
  166. معیار الاشعار
  167. مفاوضات
  168. مقاله ارشمیدس در تکسیر دایره
  169. مقاله در اینکه مفهوم از ادراک تعقل است
  170. مقاله در کیفیت صدور کثرت از وحدت
  171. مقاله در موسیقی
  172. مقامات خواجه نصیر الدین الطوسی
  173. مقنعه در اصول دین
  174. مقولات عشر
  175. مواخذات
  176. نامه ای از خواجه
  177. نامه خواجه به اثیر الدین ابهری
  178. نصیحت نامه
  179. نقطه القدسیه
  180. نهایة الادراک فی درایة الافلاک در هیئت

چند رساله و کتاب دیگر نیز به خواجه نصیرالدین طوسی منسوب است که عبارتند از:

  1. مقاله راجع به احکام قمر و حالات شش گانه او
  2. مقاله راجع به آثار کواکب سبعه و قران ماه
  3. رسالة فی تحقیق قوی الرحمن
  4. قطعه ای از سفینه خواجه
  5. رساله مطلوب المومنین در تایید مذهب باطنیه
  6. رساله در فضول کلام


غروب آفتاب خواجه

آفتاب روز دوشنبه، هیجدهم ذیحجه سال ٦٧٢ق در شفق فرو می رفت که قلب جاودانه تاریخ علم ایران، در ٧٥ سالگی، از تپش افتاد. او وصیت کرد پیکرش را درجوار حضرت امام موسی کاظم (ع) دفن کنند. وقتی قبری را می کندند، ناگاه سردابه ای کاشی کاری شده پیدا شد که یکی از خلیفه های عباسی برای خود ساخته بود و پسرش برخلاف امر پدر، او را در جای دیگر به خاک سپرد و آن جا خالی مانده بود. تاریخ تمام شدن سرداب بر روی سنگی ١١ جمادی الاول سال ٥٩٧ ق نوشته شده بود؛ یعنی روز تولد خواجه نصیرالدین طوسی!؟

تلاشش گرامی، نامش پرافتخار و راهش پر رهرو باد




عکس یادبود اساتید و برخی دانشجویان در همایش بزرگداشت خواجه (با یادی از استاد فقید پروفسور سرفراز غزنی)- 1393 دانشگاه امیرکبیر
عکس یادبود اساتید و برخی دانشجویان در همایش بزرگداشت خواجه -1393 دانشگاه امیرکبیر(با یادی از استاد فقید پروفسور سرفراز غزنی)



اشتراک گذاری در:

بیان دیدگاه

- لطفاً نام و دیدگاه‌ خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- سایت انجمن نجوم آماتوری ایران مجاز به ویرایش ادبی دیدگاه‌ها است.
- دیدگاه‌هایی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی و موارد مغایر با قوانین کشور باشند منتشر نخواهند شد.
- دیدگاه‌ها پس از تأیید منتشر می‌شوند.
نام:(اجباری)
رایانامه:(اجباری)
دیدگاه:

کد امنیتی:
(از چپ به راست)
https://www.instagram.com/iranastronomy/
هم اکنون