در خبرنامه اسفند ماه جاری‌؛ اشاره ای‌ داشتیم به خبر اختفا ستاره چشم گاو(دبران) در پشت ماه که در 24 اسفندماه رخ خواهد داد، گروه اختفا خبر و برنامه پژوهشی‌ علمی‌ برای‌  وبگاه انجمن نجوم آماتوری‌ ایران ارسال نموده است که متن آن جهت بهره برداری‌ مناسب به محضر علاقمندان به فعالیتهای‌ کاربردی‌ تقدیم می‌ شود.

ماه در مسیر دایره‌البروج به دلیل حرکت انتقالی خود هر شب بطور متوسط13 درجه در آسمان جابجا می‌شود. هر شب ده‌ها ستاره برای دقایقی در پشت ماه پنهان می‌شوند و ما می‌توانیم شاهد حرکت ظاهری ماه از مقابل آن‌ها باشیم که به این پدیده اختفای با ماهمی‌گویند.

متمایل بودن مدار ماه نسبت به محور زمین و حرکت کشیده‌ی مداری ماه به دور زمین، سبب می‌شود حرکت ظاهری ماه در طول دایره‌البروج در طی سال ثابت نبوده و متفاوت باشد؛ ازاین‌رو در طول سال، ماه از دید ناظر زمینی از مقابل ستارگان متفاوتی نسبت به ماه قبل عبور می‌کند. گاهی به‌صورت نادر این اختفا با ستاره‌های پرنور و مشهور روی می‌دهد که ممکن است هرچند سال یک‌بار شاهد این نوع رویداد باشیم.

در شامگاه روز دو‌شنبه24اسفندماه 1394 خورشیدی در ساعت17:09به‌وقت تهران14Mars 2016)  ساعت (13:30UTدر پهنه کشور شاهد اختفای ستاره الدبران از صورت فلکی گاو با ماه خواهیم بود؛ قدر ظاهری ستاره 0.9 و فاز ماه در زمان اختفا 37 درصد و شروع اختفا از لبهتاریک ماه خواهد  بود.

اختفایی چالش برانگیز برای حرفه ایی ها – اختفایی زیبا برای مبتدی ها

از آنجایی که که مرحله ورود ستاره به پشت ماه در طول روز اتفاق می افتد، این رویداد برای رصد گران حرفه ایی می تواند پروژه ای جذاب و چالش برانگیز باشد و همچنین خروج ستاره از پشت ماه بعد از غروب خورشید اتفاق خواهد افتاد به همین دلیل رصد و زمانسنجی این مرحله از اختفا برای رصدگران باتجربه کمتر می تواند شروع خوبی برای رصد اختفا و هیجان انگیز باشد.

رصد این رویداد به لحاظ نکات زیر حائز اهمیت است

رصد اختفاهای ماه با ستارگان پرنور علاوه بر زیبایی‌های خاصی که برای منجمین و عکاسان نجومی دارد، برای رصدگران حرفه‌ای اختفا دارای اهمیت علمی است.

با رصد و زمانسنجی از دونقطه متفاوت، می‌تواناختلاف‌منظر و فاصله دقیق ماه تا زمین را محاسبه کرد و همچنین تغییراتی که ممکن است در لیبراسیون و موقعیت مداری ماه اتفاق افتاده باشد را بررسی نمود.

در این اختفا هم پنهان شدن ستاره در پشت ماه و هم آشکار شدن آنقابل رصد و زمان‌سنجی است؛ می‌توان در عرض‌هایی که اختفا از استوای ماه صورت می‌پذیرد قطر ماه را به دست آورد.

از مواردی که با انجام رصد گروهی و داده گیری از نقاط مختلف در خصوص یک اختفا می‌توان به انجام رسانید محاسبه‌ی وتر قطبی و تعیین ابعاد قطر ماه توسط رصد گروهی این اختفا است.

شکل پایین مکان ورود خروج ستاره در لحظه اختفا را نشان می دهد.

در اکثر نقاط ارتفاع ماه در لحظه‌ی اختفا حدود 71 تا 75درجه از افق پیش‌بینی می‌شود و بنابراین با توجه به ارتفاع خوب ماه شرایط رصدی مناسب‌ خواهیم داشت.

همان‌طور که در نقشه‌ی بالا مشخص شده:

-         بخش‌هایی که درنوار اختفا با خط‌چین قرمزرنگ مشخص‌شده استاختفا برای این مناطق در روز اتفاق خواهد افتاد و تقریباً غیرقابل رصد و زمان سجی دقیق خواهد بود.

-        نواحیکه بارنگ آبیپررنگ مشخص‌شده شرایط دشوارتر و در لحظاتی نزدیک به طلوع خورشید خواهد بود.

-          بخش‌هاییکهدرنقشه به‌صورت سفیدرنگ مشخص‌شده دارایشرایطرصدیمساعد است.

زمان‌سنجی رویداد

یکی از مهم‌ترین نکات در بحث بررسی علمی اختفا، استفاده از روش‌هایزمان‌سنجی مناسب در طول اختفا است. در انجام پروژه‌های علمی زمان‌سنجی مورد بسیار مهمی است که در زمان وقوع رویداد باید به‌دقت و صحت تمام انجام شود تا در بررسی‌های بعدی به‌عنوان یک داده‌ی علمی دقیق مورداستفاده قرار گیرد.

روش‌های مختلفی برای زمان‌سنجی وجود که از آن جمله می‌توان به زمان‌سنجی توسط وبکم های نجومی، سی سی دی و زمان‌سنجی بصری با استفاده از چشمی تلسکوپ و کرنومتر را نام برد که روش آخر اشکالات مربوط به خود رادارد.

نحوه زمان‌سنجی

زمان سنجی معرف به روش دزفول

مراحل زمانسنجی رویداد:

مرحله اول بدست آوردن زمان دقیق هماهنگ شده جهانی (UTC) از طریق اینترنت http://Time.is برای به حداقل رساندن میزان خطا یک ساعت قبل از رویداد مجددا زمان را با زمان جهانی چک میکنیم. (ضمن اینکه از قبل میزان خطای لپ تاپ و کرنومتر مورد استفاده را چک میکنیم).

مرحله دوم رصدگر رویداد در هنگام مشاهده رخداد اختفا عدد یک را گفته و دستیار بلافاصله کرنومتر را روشن میکند.

مرحله سوم(گرفتن زمان مبنا)؛ مدت زمانی  بعد از وقوع رویداد(حدودا 1 دقیقه ،ترجیحا یک زمان کامل مثلا وقتی ثانیه شمار ساعت لپ تاب عدد60(00) را نشان داد ) کرنومتر را از شمارش نگه می داریم و زمان راثبت می‌کنیم، دقیقا زمانی را که کرنومتر را متوقف کرده ایم به عنوان زمان مبنا در نظر گرفته و یادداشت میکنیم.

(زمانی که کرنومتر را نگه داشته ایم برابر با زمانی که ساعت لپ تاپ به عنوان زمان مبنا در نظر گرفته شده است.این زمان را ثبت میکنیم).

در مرحله چهارم زمان ثبت شده ی کرنومتر را از زمان مبنای گرفته شده کم میکنیم و به این صورت زمان دقیق رویداد اختفای مورد نظر به زمان جهانی (UTC) بدست می آید.

میزان خطای لپ تاپ تصحیح شده است.

زمان مبنا - زمان کرنومتر ثبت شده = زمان محاسبه شده

زمان کرنومتر ثبت شده: 00:00:47.90

زمان مبنا: 16:25:00.00

زمان محاسبه شده: 16:24:12.10

باشگاه اختفا و گرفت ایران رصدی شیرین همراه با کسب دستاوردهای جدید نجومی برای تمام رصدگران آرزو دارد.

ایمیل دبیرباشگاه اختفا و گرفت ایران جهت راهنمایی و ارسال گزارشات: hojat.hekmat@gmail.com

دبیر باشگاه اختفا و گرفت حکمت زاده