”توضیح گروه تحریریه قبل از مطالعه: صورت فلکی خرس بزرگ (به عربی: دب اکبر، به لاتین: Ursa Major، به انگلیسی: Big Bear) و صورت فلکی خرس کوچک (به عربی: دب اصغر، به لاتین: Ursa Minor، به انگلیسی: Little Bear) مجموعهای از چندین ستاره هستند که قسمتی از این ستارگان به ملاقه معروفند. در خرس بزرگ، ملاقه بزرگ (Big Dipper) و در خرس کوچک، ملاقه کوچک (Little Dipper) بسیار کاربرد داشته و موضوع این مقاله هستند.“
اجزای ثابت آسمان شب نیمکره شمالی ، ملاقههای بزرگ و کوچک حول ستاره قطبی یا ستاره شمال همانند چرخ و فلک می چرخند. این دو یک دایره کامل را دور ستاره قطبی در طول یک روز می پیمایند- یا در طول 23 ساعت و 56 دقیقه. اگر شما در عرضهای جغرافیایی معتدل تر در نیمکره شمالی زندگی می کنید به آسانی به سمت شمال در آسمان شب بنگرید و شانس اینکه ملاقه بزرگ را بیابید وجود دارد و درست همانند نامش به نظر می رسد.
هنگامیکه شما ملاقهی بزرگ را یافتید تنها یک گام تا یافتن ستاره قطبی و ملاقه کوچک وجود دارد.
چگونه از ملاقه بزرگ برای یافتن ملاقه کوچک استفاده کنیم؟
با توجه به اینکه ملاقه بزرگ دارای دو قسمت است- یک کاسه و دسته آن. به دو ستاره خارجی در کاسه ملاقه بزرگ توجه نمایید. این دو ستاره دبُه و مراق نامیده می شوند که خط فرضی که بین آنها کشیده می شود به ستاره قطبی می رسد. این دو ستاره (دبُه و مراق) به عنوان نشانگر در فرهنگنامه آسمان شناخته می شوند.
در عوض ، ستاره قطبی نشان دهنده انتهای دسته ملاقه کوچک است. بنابراین چرا ملاقه کوچک همانند ملاقه بزرگ به آسانی تشخیص داده نمی شود؟ پاسخ این است که همانند ملاقه بزرگ ، ملاقه کوچک نیز دارای هفت ستاره است. اما چهار ستاره بین ستاره قطبی و ستاره های کاسه خارجی – کوکب و فرقد- تا حدی کم نور هستند. شما نیاز به یک آسمان تاریک در خارج از شهر دارید تا بتوانید تمام ستارگان ملاقه کوچک را ببینید.
بسته به فصل سال ملاقههای کوچک و بزرگ می توانند در آسمان نیکره شمالی در ارتفاع بالا یافت شوند. بالا بودن در آسمان بهار و پایین رفتن در آسمان پاییز را به خاطر داشته باشید. در شبهای بهار و تابستان ملاقههای کوچک و بزرگ در بالاترین ارتفاع در آسمان می درخشند. در شبهای پاییز و زمستان این دو شکل در نزدیک افق مخفی می شوند.
با داشتن افقی بدون مانع در عرض جغرافیایی 35 درجه شمالی در لیتل راک آرکانزاس ملاقه بزرگ را می توان در هر ساعتی از شب در تمام روزهای سال دید. همچنین به دلیل اینکه ملاقه کوچک نیز شکلی دور قطبی در این عرض جغرافیایی است –همیشه در بالای افق قرار دارد- همچنانکه در استوا تا مدار راس السرطان 23.5 درجه عرض شمالی دیده می شود.
تاریخ و افسانه
ملاقه بزرگ واقعا یک مجموعه ستاره ای است که صورت فلکی نیست. ملاقه بزرگ نسخه خلاصه شده صورت فلکی خرس بزرگ(دب اکبر) است. ستارگان خرس بزرگ در واقع خطوط دم و قسمتهای پشت خرس بزرگ را ترسیم می کنند. در افسانه ها و روایات قوم میکماک ( قومی در شرق کانادا و شمال شرق آمریکا ) درباره ستارگان ، دب اکبر به یک صورت فلکی خرس با چرخش متفاوت منسوب شده است. قوم میکماک کاسه ملاقه بزرگ را خرس آسمانی می بیند و سه ستاره دسته به عنوان شکارچیان تعقیب کننده خرس در نظر گرفته شده اند.
آسمان پر ستاره به عنوان یک تقویم و کتاب داستان بوده است همچنانکه به زیبایی توسط افسانه های قوم میماک درباره خرس آسمانی به تصویر کشیده شده است. در پاییز شکارچیان بالاخره خرس را می گیرند و گفته شده که خون خرس منظر پاییز را رنگین می کند. در نسخه دیگر داستان خرس آسمانی هنگامیکه به زمین پایین دماغش به زمین برخورد می کند که با دماغ خونین به برگهای پاییز رنگ می دهد. هنگامیکه خرس آسمانی درست در افق شمالی در شبهای اواخر پاییز و اوایل زمستان دیده می شود مطمئنا نشانه آن است که فصل خواب زمستانی است.
ملاقه کوچک نیز یک مجموعه ستاره ای است ، این ستارگان به صورت فلکی خرس کوچک(دب اصغر) تعلق دارند. زمانهای باستان ملاقه کوچک بالهای صورت فلکی دراکو یا اژدها را تشکیل می داد.اما هنگامیکه دریانوردان فنیقی با تالس ستاره شناسی یونانی حدود 600 قبل از میلاد ملاقات کردند به او چگونگی استفاده از ستارگاه ملاقه کوچک برای جهت یابی را آموختند. بنابراین تالس بالهای دراکو را برای ایجاد صورت فلکی جدیدی که راه جدیدی را برای هدایت دریانوردان یونانی توسط ستارگان می گشود ، برید. در روزگار تالس، ستارگان کوکب و فرقد (و نه ستاره قطبی) جهت تقریبی قطب شمال آسمانی را نشان می دادند- نقطه ای در آسمان که درست بالای قطب شمال زمین است.
تا به امروز ، کوکب و فرقد هنوز به عنوان نگهبانان قطب شناخته می شوند.
علم
ستاره شناسان می دانند که ستارگان واقعا بر نیمکره سماوی بزرگ ثابت نشده اند. الگوی ستارگان را که ما امروزه می بینیم به طور آهسته اما به طور قطع در دوره زمانی بلند از یکدیگر رانده می شوند. اما حتی 25000 سال بعد الگوی شکلی ملاقه بزرگ تقریبا شبیه آنچه امروز است به نظر خواهد رسید. ستاره شناسان پی برده اند که ستارگان ملاقه بزرگ (به استثنای دبُه و القاعد) به یک دسته ای از ستارگان متحرک منسوب هستند که به عنوان خرس بزرگ شناخته می شوند. ستارگان ملاقه بزرگ دارای فاصله های متفاوت تا زمین هستند. این ستارگان که با جاذبه کمی به هم بسته شده اند ، در جهت مشخصی در فضا رانده می شوند.
در 100000 سال دیگر این الگوی ستارگان ملاقه بزرگ (به غیر از دبُه و القاعد) مانند آنچه امروز است به نظر میرسند اما تفاوتهایی وجود خواهد داشت که در تصویر زیر نشان داده شده است:
منبع: EarthSky.org
اشتراک گذاری در:
باسلام وتشکر، درمورد موضوع قمردر عقرب مطالبی را بیان بفرمایید./
سلام.ممنون بخاطر مطلب مفید و زیباتون
- سایت انجمن نجوم آماتوری ایران مجاز به ویرایش ادبی دیدگاهها است.
- دیدگاههایی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بیاحترامی و موارد مغایر با قوانین کشور باشند منتشر نخواهند شد.
- دیدگاهها پس از تأیید منتشر میشوند.
با عرض سلام وخسته نباشید خدمت دوستان گرامی که در گردآوری این مطالب آموزنده وجالب کوشا هستید خواهشمنداست در صورت امکان صورت فلکی های بیشتری را نیز معرفی کنید.مطالب همراه باعکس فو ق العاده جذاب وآموزنده است با تشکر