تلسکوپهای فضایی و دستاوردهای آنها (1)

پنجشنبه 19 دی 1387 - 20:16 | شاخه :

رویدادهای نجومی | 3278 بازدید | 0 دیدگاه

تاریخچه کوتاه ایده ساخت و قرار دادن تلسکوپی در ورای جو زمین به اواسط قرن بیستم بر می گردد.پس از شکل گیری سازمان فضایی ناسا در امریکا و مطرح نمودن نیاز به رصد در بالای جو توسط بزرگانی از دنیای اخترشناسی نوین، طرح ساخت اولین تلسکوپ فضایی در سال 1977 میلادی شکل گرفت و ساخت آن تا سال 1985 میلادی بطول انجامید نام این تلسکوپ را به افتخار ادوین هابل اخترشناس بنام و پر افتخار قرن ،تلسکوپ فضایی هابل گذاشتند.اما هابل قدری بد شانس بود و انفجار فضاپیمای چالنجر در زمستان 1986 میلادی سببی برای به تعطیلی کشیدن پروازهای فضایی شاتلهای امریکا شد که تا سال 199میلادی به درازا کشید.
*Hubble Space Telescope (HST)

هابل با وزنی در حدود 11 تن قطر آینه ای در حد4/2 متر در محدوده طول موج نور مرئی و قدری بالاتر از آن در سال 199پرتاب و تا کنون درفضا بوده است و تصاویر و اطلاعات فوق العاده مفیدی را برای پژوهشگران زمینی ارسال نموده و توسط دانشمندان سراسر جهان.این تلسکوپ در چندین نوبت مورد تعمیر قرار گرفته است و بر سر تعمیر آن در سال 2005 میلادی بحث و جدل بسیار در گرفت ،چرا که آن را پر هزینه و برای تیم مهندسین خطرناک تشخیص داده بودند.به هر حال امکان استفاده از اطلاعات بسیار مفید این تلسکوپ در صورت تعمیرات ادواری آن ، تا سال 2008 و حتی 201میلادی وجود دارد.
*Compton Gamma-Ray Observatory (CGRO)

کامپتون دومین تلسکوپ فضایی است که با شاتل آتلانتیس در سال 1991 میلادی ( جمعه 16 فروردین 137خورشیدی) به فضا پرتاب شد این تلسکوپ با 17 تن وزن سنگین ترین تلسکوپ فضایی جهان است که ماموریت آن بررسی عالم در طول موج گاما بوده وپس از سالها خدمت رسانی به نوع بشر در سال 200میلادی ( یکشنبه 15 خرداد1379 خورشیدی)با توجه به ارزش آن به زمین بازگردانده شد . رصد خانه تابش گاما کامپتیون 11متر طول و 4 متر قطر دارد.
*Chandra X-Ray Observatory(CXO)

چاندارا تلسکوپ فضایی دیگری است که به افتخار دانشمند هندی- امریکایی بنام سوبرا مانیان چاندراشکار نامگذاری شد.

این دانشمند که درهندوستان متولد و درکالج شهر مدرس به تحصیل در زمینه فیزیک پرداخت در سال 1937 میلادی به امریکا مهاجرت کرد و در سال1983 میلادی جایزه نوبل گرفت . این جایزه بخاطر تئوری ارایه شده از سوی چاندرا در مورد ساختار و سیر تکامل ستارگان به وی تقدیم شد.جالب است که مسئول اهدا جایزه نوبل هانس بته درمورد چاندرا گفته است:"چاندرا اخترفیزیکدان درجه اول ،دوست داشتنی و صمیمی است . من از آشنایی با او خوشحالم.". به هر حال همیشه شرق مظهر طلوع خورشید هایی بوده است که به تمام عالمیان گرمی و زندگی بخشیده اند.
مطالعه تابش X کیهانی بر عهده این تلسکوپ است که دوسال پس از فوت چاندرا درسال 1995 ، در سال 1997 میلادی توسط سازمان فضایی امریکا ناسا به فضا پرتاب شده وکماکان به آشکار سازی تابش پس زمینه کیهانی که نقطه عطفی برای یافتن اجرام غیر قابل مشاهده با چشم و تلسکوپهای نوری بوده وخواهد بود.
XMM-NEWTON (X-RAY MULTI MIRROR) SPACE TELESCOPE*

نیوتن نام تلسکوپ فضایی دیگری است که این تلسکوپ اروپایی نیز ماموریت مطالعه منابع ایکس آسمان را دارد.این تلسکوپ یک ماموریت اروپایی است که توسط آژانس فضایی اروپا Esa وبا همکاری آلمان و 35 شرکت از جمله دورنیر با هزینه ای بالغ بر 23میلیون یورو ساخته شده است. موشک آریان 5 ،.حامل این تلسکوپ فضایی بوده و 29 دقیقه بعد از پرتاب در فاصله 235km و پس از 24 ساعت به مدار بالاتر که بین 700تا 11400کیلومتر بود انتقال یافت.
Spitzer Space Telescope ( SIRTF)*

تلسکوپ فضایی اسپیتزریک تلسکوپ باقابلیت مادون قرمز است که در روز دوشنبه سوم شهریور سال 1382 خورشیدی با یک موشک دلتا ازپایگاه کیپ کاناورال درفلوریدای آمریکاپرتاب شد ودر طول این پیش از 2 سال ماموریت، عکسها وطیف نگاری های مختلفی را با آشکار سازی انرژی مادون قرمز، گرما وتابش اجرام بین طول موجهای 3 و 18میکرون ( 1 میکرون= یک میلیونیم متر) به انجام رسانده و به زمین ارسال کرده و این درحالی است که از روی زمین جو اجازه چنین مطالعاتی را نمی دهد.
قطر این تلسکوپ فضایی 85 سانتیمتر و سه ابزار پژوهشی این مطالعات را امکان پذیر کرده و اسپیتزر را بزرگترین تلسکوپ مادون قرمز جهان نموده است. این تلسکوپ فضایی به ما امکان می دهد تا با ابزارهای بسیار حساس آن یک نگاه ویژه به کائنات داشته باشیم و آنچه که از دید تلسکوپهای نوری پنهان می ماند را مشاهده کنیم. طبیعی است که بخشهای زیادی از فضا شامل غبار، ابرهای چگال و ذرات است که از دیدگان ما پنهان می ماند و در حقیقت این مناطق جایگاه شکل گیری ستارگان است ویا قلب کهکشانها است . مطالعات مادون قرمز به ما اجازه می دهد تا مناطق سرد فضا را مورد مطالعه قرار دهیم و یا ستارگان کوچکی که بسیار کم نورهستند وبا چشم دیده نمی شوندرا بررسی نماییم.سیارات ورای منظومه شمسی و ابر های غول پیکر ملکولی و حتی ملکولهای ارگانیک را که شاید در فضا موجود باشندمطالعه نماییم. جالب است بدانید چون مادون قرمز با بررسی گرمایش سر و کار دارد باید تلسکوپ تا نزدیکی صفر مطلق یعنی^oC 273- سرد شود تا سیگنالهای مادون قرمز را دریافت نماید. به همین دلیل از گرمای خورشید باید این تلسکوپ را محفوظ نگاه داشت وبدین منظور یک سپر محافظتی در برابر خورشید برای آن تعبیه شده است ودر یک مدار دور از زمین بدور خورشید در چرخش می باشد، تا سریعاً بدون استفاده از مقادیر زیادی خنک کننده های خاص، سرد شود.همانگونه که می دانید، کشف اخیر اسپیتزر که در اواسط تابستان امسال به انجام رسید شناسایی 21 کوازار بود که دانشمندان را به تعداد واقعی منابع تابش X آسمان که در برآوردهای اولیه بدست می آید،نزدیک می کند،ضمن آنکه مطاله دقیقتر بر روی این بخش پنهان فضا را در پیش روی ما می گذارد.چون کوازارها تابش ایکس دارند با شمارش ایکس پس زمینه کیهانی با استفاده از این تلسکوپ و نظایر آن می توان به وجود کوازارها پی برد و کشف اخیر اثباتی بر یافته های منابع ایکس است.
ذکر این نکته خالی از لطف نیست که از ویژگیهای منحصر بفرد تلسکوپهای فضایی و تحقیقات جهانی در دهه اخیر ،با توجه به اینترنت و دهکده کوچک جهانی،ایجاد امکان استفاده عموم از این تصاویرفضایی،اطلاعات،داده ها و تحقیقات است که در دیگر کشورها بهره زیادی از آن برده می شود و امیدواریم در داخل کشورمان نیز توسط مراکز تحقیقاتی و دانشگاهی شاهد کسب نتایج خوبی از اینگونه مطالعات و بهره برداری از این امکان فراهم شده مساوی برای تمام جهانیان باشیم
* کوازارها چگونه اجرامی هستند؟ کوازارها یا اجرام شبه ستاره ، اجرام با خروجی بسیار شدید که تابشی 10تا 100 بار قدرتمندتر از تابش کهکشان خودمان یعنی راه شیری دارند. آنها بسیار درخشان و بسیار دور هستند و علیرغم آنکه چندین روز نوری پهنا دارند اما در قویترین تلسکوپها به صورت یک نقطه ستاره مانند دیده می شوند .کوازارها اغلب در نواحی مرکزی کهکشانها و در سیاهچاله ها جای گرفته اند.

در طول یکسال جرمی حدود جرم 100ستاره را می بلعندو این خوراک را از حلقه مواد اطراف خود تامین میکنند.گویا این اجرام گرسنگانی هستند که بصورت پنهانی در پشت ذرات و غبار تیره کیهانی به بلعیدن اجرام اطراف خود مشغولند. کوازارها چندین طول موج را تابش می کنند و انرژی معادل خروجی اجرام مادون قرمز دوردست دارند و تابش آنها در محدوده اشعه X است. مطالعه تابش X کوازارها نشان می دهد که ماده شناخته شده قدرتمندی دراطراف آنها وجود دارد.
قطعاً برای ما بسیار مهم است که در مورد تعداد پیش بینی شده کوازارها ،ساختار ، نحوه شکل گیری و تکامل این اجرام مرموز آسمانی بیشتر بدانیم.
شبکه خبر سیما نیز طی روز های اخیر در گفتگوی ویژه خبری علمی خود به بررسی این اطلاعات و اکتشافات پرداخت.

از شما علاقمندان به این موضوعات دعوت می کنیم که در مورد هر بخش از این مقاله کوتاه اگر مقالات کاملتری دارند، برای ارایه در این پایگاه اینترنتی با نام خودشان به ایمیل info@iaas.ir ارسال نمایند. پیشاپیش از همراهی شما عزیزان صمیمانه سپاسگزاریم.

اشتراک گذاری در:

بیشتر بخوانید

بیان دیدگاه

- لطفاً نام و دیدگاه‌ خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- سایت انجمن نجوم آماتوری ایران مجاز به ویرایش ادبی دیدگاه‌ها است.
- دیدگاه‌هایی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی و موارد مغایر با قوانین کشور باشند منتشر نخواهند شد.
- دیدگاه‌ها پس از تأیید منتشر می‌شوند.