*** مقاله جدید "قلهُ اندیشیدنِ عِلم" از سری مطالب "مفاهیم پایه به زبان ساده" به قلم جناب آقای دکتر حسن بلوری از اساتید دانشگاههای برلین آلمان، که طی سالیان اخیر این وبگاه بصورت اختصاصی تقدیم علاقمندان به مطالعه نموده است را در همین وبگاه میتوانید دنبال نمایید. گروه آموزش انجمن نجوم آماتوری ایران ***    
چهارشنبه 5 اردیبهشت 1403 | 14 شوال 1445 | 24 آوریل 2024
»
»
»
فوران های اتا کارینا، فرآیندی چند مرحله ای

فوران های اتا کارینا، فرآیندی چند مرحله ای
پنجشنبه 19 دی 1387 - 16:37 | شاخه : | 3686 بازدید | 0 دیدگاه

بررسی های دانشمندان نشان می دهد(Eta carinae) بزرگترین ،درخشان ترین و شاید شناخته شده ترین ستاره راه شیری بعد از خورشید ،رخ داده است ، احتمالا به سبب نوع کاملا جدیدی ازانفجار ستاره ای ایجاد شده است که از یک سوپر نوای معمولی کم فروغ تر است.
 فوران هایی که در اتا کارینا 
اتا کارینا به وسیله ابری از گردو غبار و گاز به نام "سحابی هومون کولوس " Homunculus Nebula))احاطه شده است .این ستاره در سال 1843براثر بیرون زدن توده ای از گاز و غبار از دل ستارو طی فرایندی بسیار درخشان از زمین قابل رویت شد ،موج انفجاری حاصل از این فر آیند، انرژی کمتری نسبت به یک انفجار ابر نو اختری معمولی دارد این به این معناست که اتا کارینا احتمالا متعلق به دسته ای از ستاره های انفجاری کم فروغی است که مشابه آن در کهکشان های دیگر هم دیده شده است.
نادان اسمیت از دانشگاه کالیفرنیا ، میگوید:" نوعی از انفجار های ستاره ای در کهکشان های دیگر دیده می شودند که در حال پایان هستند و هنوز دلیل آن را نمی دانیم اما در کهکشان راه شیری این اولین نمونه است ." 
پوسته کم فروغ به جای مانده از انفجار اولیه که در حدود 100سال پیش  به وجود آمده به خوبی سحابی هومون کولوس  راقابل رویت کرده است این توده های گاز و غبارکه احتمالا توسط باد های شدید ستاره به بیرون دمیده شده اند با سرعتی معادل 65کیلومتر درثانیه در مقایسه با توده های گازی حاصل از انفجار های ابر نو اختری سرعت کمتری دارند.
اسمیت و همکارا نش  در طی تحقیقاتی که با استفاده از تلسکوپ 8متری (Gemini south)وتلسکوپ 4متری(Blanco) در رصد خانه آمریکایی_بین المللی(Cerro Tololo) در شیلی روی این ستاره های مبهم و معما گونه انجام میدهند متوجه چیز تازه ای شدند :رشته های گازی که با سرعتی غیر عادی و پنج برابر سرعت توده های گازی سحابی هومون کولوس درحال دور شدن از ستاره بودند .
اسمیت می گوید :"مشاهدات جدید، ماده ای بسیار سریع را نشان می دهد ؛سریع تر از آنچه که ما اخیرا در توده های گازی سحابی هو مون کولوس مشاهده کرده ایم." این سرعت ها بسیار نز دیک به سرعتی هستند که به طور معمول در یک ابرنواختردیده می شود ولی این موضوع به این معنی نیست که اتفاق سال 1843 یک ابر نواختر بوده است .بلکه این رویداد انفجاری مشابه یک انفجار ابر نواختری است اما با انرژی کلی  کمتر .
اسمیت می گوید :"در بخش سرد تر- که در آن ماده سریعتر از ماده آزاد شده در انفجار 1843 حرکت می کند و در داخل توده بزرگتر و قدیمی تری فرو رفته است -از رصد خانه چرخان چاندرا منبع مولد پرتو های x  رصد شده است. مشاهدات جدید اختر شناسان را وادار کرده که درگفته های خود، درباره آنچه  که درانفجار سال1843 اتفاق افتاده است دست به اصلاحا تی بزنند .
اسمیت میگوید: "به نظر میرسد بیشتر از اینکه لایه های بیرونی براثر بادی یکنواخت به بیرون دمیده شده باشند ، این توده هابه دلیل انفجاربخش های عمقی و درونی ستاره و پرتاب شد ن گاز های درون آن به وجود آمده باشند ." او می افزاید: "این فرایند مکانیزمی جدید این چنینی راطی کرده است ."
اگر گفته های اسمیت درست باشدستاره ای بسیار پر جرم مانند کارینا که جرمی در حدود 15برابر خورشید داشته ممکن است در پایان زندگی خود و پیش از رسیدن به تحولات عظیم انفجار ابر نو اختری طی یک دوره انفجار مقدار بسیار عظیمی از جرم خود را به بیرون دمیده باشد که به این تریب ستاره اولیه تکه تکه شده و در انتها به سیاهچاله ای تبدیل شده است.
بر اساس شواهدی که از اتا کارینا به دست آمده ظاهرا در این گونه موارد قبل از انفجار ابر نو اختری اصلی پیش انفجار هایی در ستاره رخ می دهد که این پیش انفجارها به طور کلی ستاره را نابود نمی کند .این پیش انفجارها می توانند چندین بار رخ دهند ولی اینکه قبل از تبدیل شدن ستاره به سوپر نوا دقیقا چند بار رخ می دهند ،چه مدت زمانی بین دو انفجار طول میکشدویا در آینده و تا قبل از مرگ اتا کارینا چند انفجار دیگر در آن رخ خواهد داد،پرسش هایی است که ما هنوز پاسخی قطعی برای آن نداریم
پاسخ این پرسش ها اهمیت بسیار بالایی در شناخت ما از چگونگی مرگ ستارگان پر جرم دارد.چنین ستاره های بزرگی تنها برای چند میلیون سال بسیار درخشان می سوزند در طول این مدت ریزش جرم به صورت نوری شدید لایه های بیرونی ستاره را همراه با بادهای ستاره ای به بیرون می افکند . بعد از گذشت 2 یا3 میلیون سال از این فعالیت اتا کارینا اکنون وزنی در حدود 9تا 10برابر اجرام خورشیدی دارد و تنها در فوران های اخیر خود (1843)جرمی حدود 1برابر اجرام خورشیدی را از دست داده است.
اسمیت می گوید :"این انفجارها احتمالا عمده ترین راهی است که چنین ستاره های پر جرمی می توانند لایه بیرونی هیدروژن خود را قبل از مرگ آزاد کنند" او می افزاید:" اگر اتا کارینا بتواند هر 100سال یا بیشتر 1برابر اجرام خو رشیدی، جرم ریزش کند ،این می تواند مکانیزمی تاثیر گذار در جدا شدن بخش عظیمی از ستاره باشد ."
این انفجارها با نوری بسیار کمتر از انفجار های ابر نو اختری و تولید موج های انفجاری با سرعت بسیار بالا در اطراف اتا کارینا بسیار شبیه انفجار های کم فروغ ستاره ای است که شبه ابر نو اختر"supernova imposters" نامیده می شود. چنین انفجار هایی به وسیله تلسکوپ های روبوتیک زمینی و دیگر جستجوگرهای ابر نو اختری در کهکشان های دیگرنیز کشف شده است . اختر شناسان با بررسی این کهکشان ها ستاره هایی شبیه اتا کارینا را مشاهده کردند که در حال نورانی شدن ،تا حد یک ابر نو اختر معمولی هستند .
اسمیت می گوید : "ما نمی دانیم آنها چه چیزهایی هستند ،این یک معمای طاقت فرساست که ؛ چه چیزی بدون نابود کردن کامل ستاره می تواند باعث درخشش آن تا این حد گردد."
صرف نظر از چگونگی کاهش ا ندازه شبه ابر نو اختر ها ،نرسیدن آن ها به مرحله ابر نو اختری ،و بالاخره انواع متفاوت انفجار ها، روی هم رفته مطالعه روی این انفجارهانکات کلیدی ارزشمندی را برای شناخت چگونگی مرحله پایانی عمر ستارگان پر جرم به ما داده است.

تهیه و تنظیم: فاطمه اثنی عشری، عضو انجمن ستاره شناسی اراک


اشتراک گذاری در:

بیان دیدگاه

- لطفاً نام و دیدگاه‌ خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- سایت انجمن نجوم آماتوری ایران مجاز به ویرایش ادبی دیدگاه‌ها است.
- دیدگاه‌هایی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی و موارد مغایر با قوانین کشور باشند منتشر نخواهند شد.
- دیدگاه‌ها پس از تأیید منتشر می‌شوند.
نام:(اجباری)
رایانامه:(اجباری)
دیدگاه:

کد امنیتی:
(از چپ به راست)
https://www.instagram.com/iranastronomy/
هم اکنون