با تلاش محققان پژوهشگاه دانش‌های بنیادی، نخستین شتابگر خطی ساخت ایران تا پایان سال آینده به بهره‌برداری رسیده و جمهوری اسلامی ایران به جمع معدود کشورهای صاحب دانش ‌فنی پیشرفته ساخت این تجهیزات ملحق می‌شود.
 به گزارش خبرنگار سرویس «فناوری» خبرگزاری دانشجویان ایران(ایسنا)، در حال حاضر در بین کشورهای در حال توسعه تنها کشورهای چین، هند و برزیل از فن‌آوری ساخت شتابگرهای خطی برخوردارند که با اتمام طرح ساخت شتابگرهای خطی (Linear Accelerator) ایران نیز به عنوان چهارمین کشور در حال توسعه به جمع کشورهای صاحب فن‌اوری ساخت شتابگرهای خطی ملحق می‌شود.
شتابگرهای خطی علاوه بر کاربردهای وسیع تحقیقاتی در زمینه مختلف پزشکی و صنعتی از جمله پرتونگاری و پرتودرمانی بیماران صعب‌العلاج، رادیوگرافی صنعتی و پرتو فرآوری کاربرد دارد.
دکتر محمد لامعی رشتی، عضو هیات علمی پژوهشکده فیزیک پژوهشگاه دانش‌های بنیادی(IPM) در گفت‌و‌گو با خبرنگار «فناوری» ایسنا اظهار داشت: در راستای اجرای طرح ساخت شتابگر بزرگ ملی ایران که پیش‌بینی می‌شود ساخت آن حدود 1سال به طول بینجامد، از حدود سه سال پیش طرح ساخت یک شتابگر خطی در ابعاد کوچکتر و با کاربری صنعتی و پزشکی از سوی محققان پژوهشگاه دانش‌های بنیادی آغاز شده است.
وی خاطرنشان کرد: این شتابگر در حال حاضر در دانشگاه صنعتی اصفهان و پارک علمی تحقیقاتی اصفهان در حال ساخت است که امیدواریم تا پایان سال 1385 شاهد بهره‌برداری از این دستگاه باشیم.
دکتر لامعی هدف از ساخت این شتابگر خطی را ورود به عرصه فن‌آوری و پاسخ به نیازهای داخلی عنوان و تصریح کرد: با وجود آن که سابقه ساخت شتابگرها در دنیا به بیش از هفت دهه می‌رسد، فن‌آوری آن تاکنون به کشور ما وارد نشده است البته در ایران شتابگرهای مختلفی وجود دارند که از قدیمی‌ترین آنها دستگاه واندوگراف سازمان انرژی اتمی و شتابگر سیکلوترون این سازمان است که برای تولید رادیوایزوتوپ‌ها و انجام تحقیقات به کار می‌رود.وی افزود: علاوه بر در سال‌های اخیر چندین شتابگر برای درمان سرطان‌ها و رادیوتراپی در بیمارستان‌ها نصب شده‌اند و همچنین شتابگر الکترونی دیگری در مرکز پرتوفرایند سازمان انرژی اتمی در یزد نصب شده که عمدتا کاربرد صنعتی دارد.
عضو هیات علمی مرکز تحقیقات هسته‌یی سازمان انرژی اتمی در ادامه با بیان این‌که طبق برآوردهای صورت گرفته بیمارستان‌ها و مراکز درمانی کشور برای ارائه خدمات رادیوتراپی و پرتودرمانی حداقل به حدود 10دستگاه شتابگر خطی کوچک نیاز دارند، ابراز امیدواری کرد که با دستیابی ایران به فن‌اوری ساخت شتابگرهای خطی گام موثری در جهت تامین نیازهای آتی کشور در این بخش برداشته شود.
دکتر لامعی در تعریف شتابگرهای خطی به ایسنا گفت: شتابگر خطی الکترون دستگاهی است که ذرات الکترون را به سرعت‌های بسیار بالا می‌رساند. برای افزایش سرعت یک ذره باردار باید این ذره را تحت تاثیر یک میدان الکتریکی قرار دهیم اما ایجاد میدان‌های الکتریکی خیلی قوی برای شتاب دادن زیاد ذرات ممکن نیست زیرا مشکل جرقه زدن و تخلیه‌های ناخواسته ایجاد می‌شود، بنابراین یکی از راهها این است که ما ذره را در یک میدان متناوب قرار دهیم هر بار که میدان متناوب در جهت حرکت ذره است ذره تحت تاثیر آن میدان قرار می‌گیرد و در مواقع دیگری که جهت میدان الکتریکی با جهت حرکت ذره متفاوت است به نوعی می‌توان بین میدان و ذره حائلی قرار داد که میدان نتواند روی ذره اثر کند.
این مساله در شتابگر خطی الکترون به نحو جالبی حل شده زیرا الکترون ذره‌ای سبک بوده و خیلی سریع سرعت آن به سرعت نور می‌رسد و به همین علت ما یک موج الکترو مغناطیسی انتشار یابنده داریم و الکترون هم همراه موج انتشار یابنده حرکت می‌کند؛ بنابراین همان‌گونه که موج الکترومغناطیسی حرکت می‌کند الکترون هم حرکت کرده و انرژی الکترون افزایش پیدا می‌کند.
دکتر لامعی درباره ساختار و اجزای تشکیل دهنده دستگاه شتابگر به ایسنا گفت: این دستگاه از سه بخش اصلی شامل تفنگ الکترونی - که الکترونها را به وجود می‌آورد - کاواک - که الکترونها در داخل آن سرعت گرفته و انرژی آنها تشدید می‌شود - و مولد امواج الکترومغناطیسی - که تولید و تزریق موج به داخل کاواک را برعهده دارد - تشکیل شده است. در حال حاضر بخش‌هایی از کاواک این شتابگر ساخته شده و مشغول تست آن هستیم. در زمینه ساخت منبع تغذیه نیز قراردادی با پژوهشکده فناوری اطلاعات دانشگاه صنعتی اصفهان منعقد کرده‌ایم که هم اکنون در حال ساخت است.
 دکتر لامعی هزینه ساخت این شتابگر را در حدود 90میلیون تومان عنوان کرد و افزود: طول حلقه این شتابگر حدود 2 متر و انرژی تولیدی آن 1میلیون الکترون ولت است و ساخت آن مقدمه‌ای برای ساخت شتابگر بزرگ ملی ایران خواهد بود که مقدمات اولیه اجرای طرح ساخت آن انجام شده و پیش‌بینی می‌شود که از مهرماه سال جاری محاسبات جدی آن آغاز شود.
مجری طرح شتابگر خطی در پایان با اشاره به این‌که طرح ساخت درباره شتابگر بزرگ ملی ایران حداقل 1سال به طول خواهد انجامید، درباره مشخصات آن گفت: این شتابگر خطی 2 گیگا الکترون ولت انرژی داشته و اندازه حلقه آن حدود 10متر خواهد بود که عمدتا در زمینه تحقیقات مورد استفاده قرار خواهد گرفت.