***** انجمن نجوم آماتوری ایران نوروز ایرانی و فرا رسیدن بهار پر طراوت را به ایرانیان اندیشمند، در هر جای این کره کوچک خاکی هستند شادباش گفته؛ رویش جوانه های امید و شادی را در سرای پر مهرتان همراه با سلامتی و موفقیت برای همه پارسی زبانان دنیا آرزومند است. روابط عمومی *****    
جمعه 10 فروردین 1403 | 19 رمضان 1445 | 29 مارس 2024
»
»
»
با صورتهای فلکی آسمان بیشتر آشنا شویم

با صورتهای فلکی آسمان بیشتر آشنا شویم
پنجشنبه 19 دی 1387 - 15:59 | شاخه : | 3815 بازدید | 1 دیدگاه

 
مقدمه:  صورتهای فلکی در واقع تصویری از خدایان ، جانوران و قهرمانان افسانه ای هستند که مردم مشرق مدیترانه در حدود 450سال پیش تقسیم بندی کردند و به هر یک نامی نهادند. البته تمام 88 صورت فلکی که اکنون وجود دارد را همان مردم تقسیم بندی نکردند چون آنها فقط آسمان نیمکره شمالی را می دیدند . در نتیجه بیشتر صورت های فلکی جدید متعلق به نیمکره جنوبی هستند . تا زمان بطلمیوس ، ستاره شناس یونانی الاصل اسکندری که حدود 15سال بعد از میلاد می زیست فقط 48 صورت فلکی بود . علت اینکه بعد از آنها منجمان آینده تصمیم گرفتند کار تقسیم بندی آسمان را برای تعیین صورت فلکی ادامه دهند این بود که این کار باعث شود تمام اجرام آسمانی و ستارگان جزء صورت فلکی باشند و جای خالی در آسمان نماند. درگذشته دریانوردان و کشاورزان از صورت های فلکی برای آگاهی از وقت شب یا فصل سال استفاده می کردند. ستاره هایی که یک صورت فلکی را می سازند با هم هیچ ارتباطی ندارند و فاصله شان از ما فرق می کند همچنین در بیشتر این صور نامشان مناسب شکلشان نیست مانند صورت فلکی دب اکبر . این صورت فلکی بسیار ساده پیدا می شود و به معنی خرس بزرگ است. هدف از نوشتن این مقاله این است که افرادی که با دب اکبر آشنایی کامل ندارند شناخت بهتری نسبت به آن پیدا کنند. هر چند که اطلاعات این متن خیلی کمتر از کلیه خصوصیات و ویژگی های دب اکبر و فضای اطرافش است.
  * صورت فلکی دب اکبر (Ursa Major UMa ) نام های دیگر : آب گردان -  ملاقه -  نبات النعش کبری -  یقلاوی- هفت اورنگ ملین -  گاوآهن (ارابه)- هفت خواهران هفت برادران - (آب گردان برای 7 ستاره این صورت فلکی به کار می رود اما Ursa Major یا دب اکبر یا یقلاوی برای تمام ستارگانش است. نام ستارگان مهم دب اکبر و قدر آنها :
با توجه به تصویر جون با قدر ظاهری 7/1 پرنورترین ستاره این صورت فلکی می باشد (درخشندگی ظاهری ستاره    بالا = قدر ظاهری کم )
زاویه ای که دُبه و مِراق از دیدگاه ناظر زمینی می سازند نزدیک به 5 درجه است یعنی 1ماه بدر را می توان در این فاصله جای دارد (زاویه ظاهری ماه 5/است ) دبه و مراق قراولان نام دارند و اگر آن را 5 برابر ادامه دهیم به آخرین ستاره دم دب اصغر یعنی جدی (ستاره قطبی ) می رسیم . اگر دسته آبگردان ( قسمت انحنادار) را امتداد دهیم به سِماک رامح در صورت فلکی عَوّا می رسیم و اگر آن را ادامه دهیم به سِماک اَعزَل در صورت فلکی سنبله می رسیم. این ستارگان هر دو پر نور هستند و به راحتی شناخته می شوند.
تمام ستارگان در حال حرکتند به همین علت ممکن است در چند سال آینده دب اکبر شکل دیگری پیدا کند. اگر دقت بیشتری در شکل بکنیم متوجه می شویم که حرکت دو تا از ستاره های دب اکبر باعث تغییر شکل دب اکبر شده است. 5 ستاره باقیمانده با هم متولد شده اند و با یک سرعت و یک جهت در حال حرکتند و اکنون به صورت یک خوشه ستاره ای از هم پاشیده در آمده اند.
عِناق و سُها دو تا از ستاره های دب اکبر هستند که هر دو تقریباً از ما 8سال نوری فاصله دارند اما به حدی فاصله شان از هم زیاد است که نمی توان آنها را ستاره ای دوگانه فرض کرد. از عناق و سها برای تعیین دید خوب استفاده می کنند .به این دوستاره لقب اسب و سوار اسب داده شده است. جدایی بین عناق و سها 11 می باشد. (1درجه=60)
اگر با تلسکوپ کوچکی به عناق نگاه کنید خواهید دید که این ستاره واقعاً دوتایی است و همدمش هر 1000سال یکبار عناق را دور می زند . این ستاره کوچک 20سال پیش به اشتباه یک سیاره خورشیدی تصور می شد. جدایی بین عناق و همدمش 14 درجه است. عناق اولین ستاره دوتایی بود که کشف و عکسبرداری شد.( توسط ستاره شناس ایتالیایی به نام جیروانی ریچولی در سال 165) عمل عکسبرداری از عناق و همدمش را جورج باند در هاروارد در سال 1867 انجام داد. همچنین در سال 1889 از راه طیف سنجی در هاروارد توسط ادوارد پیکرینگ دوتایی بودن عناق اثبات شد. در حقیقت همدم عناق و نیز سلما هم ستارگان دوتایی هستند. ( سلما دوتایی طیف نمایی است و از راه طیف سنجی دوتایی بودنش اثبات می شود. )
کیسی – دب اکبر هم اولین ستاره دوتایی است که مدارش در سال 1828 محاسبه شد و به این ترتیب مشخص شد قانونی که برگرانش سیارات به دور خورشید حکم فرماست در مورد ستارگان هم صادق است ، این دو همدم از قدرهای 3/4 و 8/4 هر 6سال یکبار به دور هم می چرخند و این گردش را با تلسکوپ کوچک سال به سال می توان تعقیب نمود:
در سال 1993 این ستاره ها آنقدر به هم نزدیک شده بودند که با تلسکوپ mm 15تفکیک می شدند.
در سال 1997 فقط با تلسکوپ mm 75 برای تفکیک آنها کفایت می کرد.
جدایی آنها در سال 2035 به حداکثر خواهد رسید.
81M کهکشانی مارپیچی با قدر7 است که درشمال دب اکبر قرار دارد و با دوربین های کوچک هم دیده                   می شود. (البته در شرایط محیطی مناسب ) این کهکشان شبیه کهکشان راه شیری و امراه المسلسله است چون هسته نسبتاً بزرگی دارد بازوهایش بیشتر به هسته نزدیک شده اند ، رنگ این کهکشان شبیه کهکشان شیری مایل به سفید است و در ظاهر بیضی شکل دیده می شود چون نسبت به زمین به صورت مایل قرار گرفته است . 81M   به همراه سه کهکشان بیضی دیگر گروهی کهکشانی را تشکیل می دهند که حدود 7 میلیون سال نوری با ما فاصله دارد. اگر آن را با تلسکوپ کوچکی ببینیم بصورت لکه ای کوچک دیده می شود . اگر81 M را 5/درجه به طرف شمال امتداد دهیم به کهکشان واضح دیگر به نام 82M  خواهیم رسید. این کهکشان ، سیگار مانند است و با دوربین هایی با بزرگنمایی کم هم دیده می شود . 82 M نسبت به 81 M  کوچکتر و کم نورتر است . بطوریکه درخشندگی آن 4/1 درخشش 81 M است . در سالهای گذشته تصور می شد که 82 M  کهکشانی منفجر شده است ، اما امروزه ثابت شده است که در حقیقت کهکشانی مارپیچی است که در درون ابری از غبار مخفی شده است وچون ما آن را از لبه می بینیم کشیده به نظر می آید. 82M  و81 M به هم مربوط اند و هر دو فاصله یکسانی نسبت به ما دارند.این فاصله 1میلیون سال نوری است .
  * اجرام مسیه (غیر ستاره ای) مهم موجود در حوزه صورت فلکی دب اکبر :                          کهکشان مارپیچی میله ای M 109(NGC 3992) =
                         کهکشان مارپیچی M 81(NGC 3031) =
                         کهکشان مارپیچی یا بی منظم M 82(NGC 3034) =
                         ستاره ای دو گانه M 40(NGC…..) =
                         سحابی جغد ، سحابی سیاره ای M 97(NGC 3587) =
                         کهکشان مارپیچی M 101(NGC 5457) =
                         کهکشان مارپیچی M 108(NGC 3556) =
  * نکات مهم دیگر در مورد دب اکبر : 1-      دب اکبرجزء صورت های فلکی دور قطبی شمالی است . یعنی درقطب شمال درتمام طول سال دیده می شود.
2-      چون دب اکبر به خوبی دیده می شود و تشخیص آن هم آسان است می توان به کمک آن صورت های فلکی دیگر را هم پیدا کرد.
3-      دب اکبر سومین صورت فلکی بزرگ آسمان است.
 
نوشته : عاطفه عباسپور
عضو انجمن نجوم آماتوری ایران
 
منابع : راهنمای ماهانه آسمان شب، نجوم به زبان ساده(ویرایش جدید)، شناخت مقدماتی ستارگان


اشتراک گذاری در:

دیدگاه‌ها

سینا
(مهمان)
دوشنبه 6 مهر 1394 - 23:25

خیلی زیبا و کامل بود ...

بیان دیدگاه

- لطفاً نام و دیدگاه‌ خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
- سایت انجمن نجوم آماتوری ایران مجاز به ویرایش ادبی دیدگاه‌ها است.
- دیدگاه‌هایی که حاوی مطالب کذب، توهین یا بی‌احترامی و موارد مغایر با قوانین کشور باشند منتشر نخواهند شد.
- دیدگاه‌ها پس از تأیید منتشر می‌شوند.
نام:(اجباری)
رایانامه:(اجباری)
دیدگاه:

کد امنیتی:
(از چپ به راست)
https://www.instagram.com/iranastronomy/
هم اکنون